Navoiy davlat konchilik instituti

bchi
qaril
adig
ansh
amol
ener
getik
quril
mala
ri
 
ning
joyla
shis
hi
(a) 
vatu
zilis
hi
(b)
:
 
a) 
joyla
shish
i; b): 
1-
fund
ame
nt; 
2-
kuch kontaktorlarivaboshqaruvzanjirinio‘zichigaolgankuchshkafi; 3 
-minora;  4-
chiqish narvoni;               5 
–
aylantirish mexanizmi; 6 
–
gondola; 7 -elektrgeneratori; 8 
–
shamol 
yo‘nalishinish
 
molyo‘nalishiv
 atezligini kuzatuvch itizim (anemometr) 9 
–
to
‘xtatishtizimi; 10
 transmissiya;11-parraklar;12
–
parrakla rjoylashish burchagin 
io‘zgartirishtizimi;
 13 
–rotor qalpog‘i.
 

---

 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
CHo‘
ntak anemometrlari. 
 
a-
.«Xplorer
-
1»; b
-
«Xplore
r-
2»; v
-
«Xplorer
-
3».
 

---

 
6.3-
rasm. Uch(a)va to‘rt(b)pallali hamdaparrakli(v)anemometrlar.
 
 
 
SHamol tezligini o‘lchovchi asboblar: 
 
a-doskali(flyugerli) anemometr:1-
o‘q;2
-metall doska; 3 - sakkiz shtift- (metall 
o‘zakchali)li sektor; 4 
-shtok; 5 -
shamol yo‘nalishini ko‘rsatuvchi; 6
-tutqich.b-
qo‘lda 
ishlatiladigan induksion anemometr; v-
shamolning tezligi va yo‘nalishi datchiklari bloki 
- elektr energiyasida ishlaydigan anemorumbometr; g- 
qabul qiluvchi o‘lchov asbablari; 
d-
shamolning o‘rtacha tezligini o‘lchovli yarim sharli qo‘lda ishlatiladigan anemometr.
 
 
 
 
 

---

«Insert» texnikasining qoidalari: 
 
 
 
 
 
 
 
V 
Q 
- 
? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
«Qanday» organayzerinito‟ldiring 
 
 
 
 
 
 
 
           Qanday? 
 
Qanday?                                                       Qanday 
 
 
 
 
 
Qanday? 
Qanday? 
 
 
           Qanday?   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
           Qanday? 
Qanday? 
         Qanday? 
 
 1. Tekstni o‘qib chiqing. 
 2. Olingan ma‘lumotni tizimlashtiring. 
 3. Har bir qatorga qalam yordamida belgilar qo‘ying. 
 
V
 – ma‘lumotlar mavzuga oid bilimlarimga to‘g‘ri keladi. 
 
Q
 – yangi  ma‘lumotdir. 
 
-
-
 – olgan bilimlarimga to‘g‘ri kelmaydi. 
 
?
  –  meni  o‘ylantirib  qo‘ydi,  bu  masala  yuzasidan  qo‘shimcha 
ma‘lumotlar kerak
. 
 
 
Rangli metallar 
qanday olinadi 
 

---

 
 
1-ilоvа 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
B/B/B jаdvаli
(Bilаmаn/Bilishni хохlаymаn/Bilib oldim) 
№ 
Mаvzu sаvоli 
Bilаmаn 
Bilishni 
хоhlаymаn 
Bilib oldim 
1 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
4 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
B/BХ/B 
JADVALI-
Bilaman/ 
Bilishni xohlayman/ Bilib oldim. 
   Мavzu,  matn,  bo’limbo’yicha 
izlanuvchanlikni  olib  boorish 
imkonini beradi.
 
   Тizimli 
fikrlash, 
tuzilmaga 
keltirish, 
tahlil 
qilish 
ko’nikmalarinirivojlantiradi. 
Jadvalni  tuzish  qoidasi  bilan  tanishadilar.  Аlohida 
/kichik guruhlarda jadvalni rasmiylashtiradilar. 
“Маvzu  bo’yicha  nimalarni  bilasiz”  va  “Nimani 
bilishni  xohlaysiz”  degan  savollarga  javob  beradilar 
(oldindagi  ish  uchun  yo’naltiruvchi  asos  yaratiladi). 
Jadvalning 1 va 2 bo’limlarini to’ldiradilar. 
Ма’ruzani tinglaydilar, mustaqil o’qiydilar. 
Мustaqil  /kichik  guruhlarda  jadvalning  3 
bo’limni to’ldiradilar 

---

 
Mavzu: 
Suv  energiyasi 
Aqliy hujum savollari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ГЭС ишлаши структура схемаси:  
Т
–турбина, 
Н
–назорат ва бош
қ
ариш 
қ
урилмаси; 
У
–тишли узатиш; 
Г
-
генератор.  
1. Suv resurslaridan mukammal foydalanish deganda nimani tushunish 
mumkin?  
2. Respublikada kichik gidroenergetikani rivojlantirish uchun qanday 
dastur qabul qilingan?  
3. Gidroenergetik majmua nimani anglatadi?  
4. Gidroenergetik qurilmalaming qanday turlari mavjud?  
5. Suv energiyasidan foydalanishning qanday sxemalari bor?  
6 . Qanday hollarda o ‘zanda joylashgan to ‘g‘onli GES sxemasi qabul 
qilinadi?  
7. Derivatsiyali GES sxemasini qabul qilish shartlarini aytib bering.  
8 . Suv hajmini rostlash nim a maqsadda amalga oshiriladi?  
9. Suv omborlari turlarini aytib bering.  
10. Suv hajmini rostlashning qanday turlari mavjud?
 

---

 
 
 
2.5-расм. Тўғонли кичик гидро электро станция: 
 
СО
-сув омбори; 
СҚ
-сув қабул қилгич; 
МЗ
-машина зали;  
Т
-турбина; 
Г
-генератор; 
ЭУЛ
-электр узатиш линияси;  
Тр
-трансформатор; 
Д
-дарѐ; 
Б
-пойдевор билан то
ғ
 жинси орасидаги 
цемент 
қ
атлами 
 
 
 
 
Гидро 
аккуляцияловчи электр станция:  
а 
- 
вертикал 
қ
ир
қ
им; 
б 
- горизонтал кўриниши  
 
Mavzu: 
Biogaz va bioo‗g‗it  ishlab chiqarish qurilmalar 

---

 Turli 
xil biogazgeneratorlarning sxemalari:  
1-fermentalagich-kamera; 2-gaz tо‗plagich; 3-biogaz; 4-xom-ashyoni yuklash;  
5-chikindini chiqarish; 6-ochiladigan qopqoq 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
Sanoat biogaz qurilmaning prinsipial sxemasi:  
1-metantenk; 2-bio chiqindilar; 3-gazgolder; 4-qattiq chiqindilar; 5-chiqindilarni  
presslash; 6-chiqindilarni quritish; 7-kompressor; 8-yonish kamerasi; 9-gaz turbina;  
10-elektrgenerator; 11-issiqlik almashtirgich; 12-nasos; 13-issiqlik punkt;  
14-metantenkni isitish, quritish va о‗zining ehtiyoji uchun issiq suv; 15-havo;  
16-isitish va issiq suv ta‘minoti uchun issiq suv; 17-suv tarmoqdan sovuq suv;  
18-о‘g‘itlarga chiqindilar 

---

 
 
 
 
Biogazda ishlaydigan issiqlik elektrstansiyalar 
 
 
 
 

---

Savollar 
 
 
 
 
 
Mavzu: 
Ishlab chiqarilayotgan energiyani nazorat qilishda elektr o‗lchov asboblarini 
qo‗llanilishi 
 
 
 
 
 
 
1.Biogaz nima?  
2.Biogaz ishlab chiqarish usullarini ayting?  
3.Bioreaktor nima?  
4.Bioreaktor qanday materiallardan yasaladi?  
5.O’zbekistonda biogazni ishlab chiqarish holati?
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Venn diagrammasi me‟todi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Metodni amalga oshirish bosqichlari:
 
1
. Dastlab ishtirokchilarga belgilangan mavzu yuzasidan tayyorlangan topshiriq, ya‘ni 
tarqatma materiallarni alohida-alohida beriladi va ulardan materialni sinchiklab o‘rganish 
talab etiladi. SHundan so‘ng, ishtirokchilarga to‘g‘ri javoblar tarqatmadagi «yakka baho» 
kolonkasiga belgilash kerakligi tushuntiriladi. Bu bosqichda vazifa yakka tartibda 
bajariladi.  
2. Navbatdagi bosqichda trener-o‘qituvchi ishtirokchilarga uch kishidan iborat kichik 
guruhlarga birlashtiradi va guruh a‘zolarini o‘z fikrlari bilan guruhdoshlarini tanishtirib, 
bahslashib, bir-biriga ta‘sir o‘tkazib, o‘z fikrlariga ishontirish, kelishgan holda bir 
to‘xtamga kelib, javoblarini «guruh bahosi» bo‘limiga raqamlar bilan belgilab chiqishni 
topshiradi. Bu vazifa uchun 15 daqiqa vaqt beriladi.  
3. Barcha kichik guruhlar o‘z ishlarini tugatgach, to‘g‘ri harakatlar ketmaketligi trener-
o‘qituvchi tomonidan o‘qib eshittiriladi, va o‘quvchilardan bu javoblarni «to‘g‘ri javob» 
bo‘limiga yozish so‘raladi. 4. «To‘g‘ri javob» bo‘limida berilgan raqamlardan «yakka 
baho» bo‘limidaberilgan raqamlar taqqoslanib, farq bulsa «0», mos kelsa «1» ball qo‘yish 
so‘raladi. SHundan so‘ng «yakka xato» bo‘limidagi farqlar yuqoridan pastga qarab 
qo‘shib chiqilib, umumiy yig‘indi hisoblanadi.  
5. Xuddi shu tartibda «to‘g‘ri javob» va «guruh bahosi» o‘rtasidagi farq chiqariladi va 
ballar «guruh xatosi» bo‘limiga yozib, yuqoridan pastga qarab qo‘shiladi va umumiy 
yig‘indi keltirib chiqariladi.  
6. Trener-o‘qituvchi yakka va guruh xatolarini to‘plangan umumiy yig‘indi bo‘yicha 
alohida-alohida sharhlab beradi.  
7. Ishtirokchilarga olgan baqolariga qarab, ularning mavzu bo‘yicha o‘zlashtirish 
darajalari aniqlanadi.  
«Kasbiy maslahat bosqichlari» ketma-ketligini joylashtiring. O‘zingizni tekshirib 
ko‘ring! 
 

---

 
 
BAHOLASH ME‟ZONLARI. 
 
Oliy va O‘rta maxsus ta‘lim  muassasalarida  talabalar bilimini   nazorat qilish va 
baholashning    reyting  tizimi  to‘g‘risidagi  Nizom  da  ko‘rsatilgandek    talabalar 
bilimini  nazorat  qilish    va  reting  tizimi  orqali  baholash    quyidagi  turlar  orqali 
amalga oshiriladi.  
 
Joriy nazorat (J N); 
 
Oraliq nazorat (ON); 
 
Mustaqil ish (MI) 
 
Yakuniy nazorat (Ya N). 
Fan (modul)ning o„zlashtirish darajasini nazorati va baholash: 
 
Joriy  nazorat
  –  og‗zaki  so‗rov,  qisqa  savol  javob,  bahs  munozarali 
savollar, tarqatma  savollar, krasvordlar  echish, klaster tuzish, amaliy  topshiriq 
bajarish,  berilgan  savollvrga  javob  yozish  test  va  shu  kabi  ilg‗or  pedagogik 
texnologiyalarni qo‗llagan holda amalga oshiriladi. 
Oraliq  nazorat
–fanning  ma‘lum  birqismi,  bo‗lim  yakunlangandan 
so‗ng  o‗tkaziladi.  Oraliq  nazoratning  o‗tkazilish  tartibi,  shakli  ta‘lim 
muassasasining  ilmiy-pedagogik  kengashi  tomonidan  belgilanadi.Oraliq 
nazorat asosan nazorat amaliy topshiriq ko‘rinishida kompyuterda olinadi. 
Yakuniy  nazorat
–semestr  tamom  bo‗lganda  va  o‗quv  dasturining 
tegishli bo‗limi  tugallangandan keyin amalga oshiriladi.YAkuniy nazoratning 
o‗tkazilish  tartibi,  shakli  ta‘lim  muassasasining  ilmiy-pedagogik  kengashi 
tomonidan 
belgilanadi,yauniy 
nazorat 
test 
ko‗rinishida 
amalga 
oshiriladi.Testlar 1 yoki 2 variantdan iborat bo‗lib, har bir variant 25 yoki 50 
savolli  bandlardan  iborat  bo‗ladi.  Har  bir  savolning  A,  B,  S,  D  va  shu  kabi 
boshqa turdagi javob variantlari mavjud bo‗ladi.  
 
 
 
 
 
 
 

---

 
“Elektr energiyani ishlab chiqarish uzatish va taqsimlash”
 
o‟quv 
amaliyotidan o‟quvchilarni baholash mezonlari 
№ 
Topshiriq turi 
Topshiriqning bajarilish sifati 
Baho 
1 
Ma‟ruza 
o‟rganib kelish 
Mavzuni chuqur o‘zlashtirgan , savollarga javob 
berolsa, amalda ishlay olsa, ma‘ruzani gapirishda 
misollar keltirib o‘tilsa, hulqi namunali bo‘lsa 
5 
Mavzuni yaxshi o‘zlashtirgan misollar bilan tushintirib 
o‘tilsa, amalda ishlay olsa,  xatto hulqi namunali  
4 
Mavzuni kam o‘zlashtirgan, misollar keltiria otilmasa 
amalda, hulqi yaxshi bo‘lsa 
3 
Mavzuni umuman o‘qimagan, o‘qishni hohlamagan  
2 
2 
Amaliy ish 
bajarish 
Amaliy  ishning mazmunini tushungan , texnika 
havfsizlik  qoidalariga rioya qilgan holda ishni bajarib 
hulosalarni to‘g‘ri chiqarib,amalda bajara olganda,  
to‘gri yozganda 
5 
Ishni to‘gri bajarib texnika havfsizlik qoidalariga rioya 
qilgan, amalda bajara olganda hulosalari chala  
4 
Ishni noto‘gri bajargan , hulosalari yozilmagan 
3 
Ishni bajarmagan  
2 
Mustaqil ishlar 
4 
Referatlar yozish 
 
Referat yozishda bir necha adabiyotlardan, internetdan 
malumotlar to‘plangan, mavzu to‘liq reja asosida 
yoritilgan, maqsad va hulosalar to‘g‘ri tanlangan 
Bajarrilgan ish yuqori sifatli o‘quvchi mustaqil ishini 
himoya qilayotganda yuqori darajada bilimga ega 
ekanligi ma‘lum bo‘ladi 
5 
Referat yozishda bir necha adabiyotlardan, internetdan 
malumotlar to‘plangan, mavzu to‘liq yoritilgan, 
maqsad yoritilmagan  va hulosalar  qisman to‘g‘ri 
tanlangan  
4 
Referat bitta adabiyotdan ko‘chirilgan hulosalar yo‘q, 
rejasiz bajarilgan 
3 
1 
Chizmalar, 
grafalogik 
tuzilmalar, 
stendlar, tayolash 
yoli bilan kasbiy 
ko‘nikmalarni 
shakllantirish
 
Bajarilgan ish sifati yaxshi dastur talablariga javob 
beradi. O‘quvchi mavzuni himoya qilayotganda etarli 
bilimga ega ekanligi malum bo‘ladi Mavzuni chuqur 
o‘zlashtirgan  
5 
Mavzuni yaxshi o‘zlashtirgan misollar bilan tushintirib 
o‘tilsa, xato hulqi namunali  
4 
Mavzuni kam o‘zlashtirgan, misollar keltirib otilmasa, 
3 

---

yoza olmasa, hulqi yaxshi  
2 
Fan mavzulari 
bo‘yicha va 
fanlararo 
(integral) tayanch 
so‘z, iboralarni 
o‘rganish va 
tayorlash
 
Mavzuni chuqur o‘zlashtirgan to‘g‘ri yozgan, 
ma‘ruzani gapirishda misollar keltirib otilsa, hulqi 
namunali bo‘lsa 
5 
Bajarilgan ish o‘rta me‘yorda bo‘lib mavzu etarli 
darajada keng yoritilmagan o‘quvchi mavzuni himoya 
qilayotganda ayrim kamchiliklar va hatolarga yo‘l 
qo‘yadi  Mavzuni yaxshi o‘zlashtirgan misollar bilan 
tushintirib o‘tilsa xato hulqi namunali  
4 
Mavzuni kam o‘zlashtirgan, misollar keltirib otilmasa 
yoza olmasa, hulqi yaxshi  
3 
3 
Amaliy 
topshiriqlarni 
bajarish. Kasbiy 
ko‘nikmalarni 
shakllantirish
 
Bajarrilgan ish yuqori sifatli , dasturga qo‘yilgan 
talablar ortig‘i bilan bajarilgan o‘quvchi mustaqil 
ishini bajarayotganda yuqori darajada bilimga ega 
ekanligi ma‘lum bo‘ladi mustaqil ish mavzusi keng 
yoritiladi qo‘shimcha adabiyotlardan manbalardan 
foydalanganligi ifoda etiladi 
5 
Bajarilgan ish sifati yaxshi dastur talablariga javob 
beradi. O‘quvchi mavzuni  bajarayotganda yetarli 
bilimga ega ekanligi malum bo‘ladi . Mustaqil ish 
mavzusi keng yoritiladi lekin ayrim kamchiliklarning 
mavjudligi ko‘rinadi mavzuni yoritishda qo‘shimcha 
adabiyot va manbalardan foydalanganligi ko‘rinadi  
4 
Bajarilgan ish o‘rta me‘yorda bo‘lib mavzu etarli 
darajada keng yoritilmagan o‘quvchi mavzuni himoya 
qilayotganda ayrim kamchiliklar va hatolarga yo‘l 
qo‘yadi  Mavzuni to‘liq o‘rganmaganligi va 
o‘quvchining nazariy bilimi etarli emasligi ko‘rinadi. 
3 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---