Navoiy davlat konchilik instituti

Tо„lqinlar energiyasi 
 
Dengiz tо‗lqin va oqimlar katta yirik energiya zahiralarga ega. Dunyo okeanning shamol 
tо‗lqinlarning quvvati taxminan 10000...90000 GVt bilan baholanadi, lekin bundan real 
foydalanish mumkin bо‗lgan quvvat ancha past bо‗ladi, ya‘ni jami bо‗lib 2700 GVt. 
Hozirgi erishgan texnikaviy darajasi faqat qirgoqlarga yaqin mintaqalarda tо‗lqin 
energiyadan foydalanish imkoniyatini beradi, buning energiyasi esa 80 kVt/m-dan kо‗prok 
tashkil etadi. Tо‗lqin energiyasining solishtirma zichligi (yuza birligiga tо‗g‗ri keladigan 
quvvat) taxminan shamol energiya zichligidan 10 marta katta va quyosh energiyasi 
zichligidan ham ancha katta.  
Dengiz tо‗lqinlanishning muhim xususiyati: vaqt bо‗yicha uning notekis о‗zgaruvchanligi, 
maksimal kattaligi о‗rtacha kattaliklardan 5…11 marta katta bо‗ladi. Qirg‗oklardan ancha 
о‗zoqlashgan chuqurliklarda hosil bо‗ladigan tо‗lqinlarning solishtirma quvvati qirg‗oq 
bо‗yidagi bо‗lgan mintaqalarga qaraganda bir tartibga qatta bо‗ladi. Tо‗lqin energiyani 
elektr energiyaga о‗zgartirish jarayoni tabiyatga salbiy ta‘sir bilan bog‗liq emas.  
Suyuqlikning tо‗lqinli harakatida bir vaqtda tо‗lqin sathning vaziyati va qiyaligi о‗zgarishi 
bilan kinetik va potensial energiyasi о‗zgaradi, suv ostida bosim ham о‗zgaradi. Tо‗lqin 
harakatining bronta tavsifli alomati yoki ularning uyg‗unlashgani asosida foydalanib, 

---

tо‗lqinlarning kinetik va potensial energiyani yutuvchi va о‗zgatiruvchi, juda kо‗p turli xil 
qurilmalar yaratilgan. Bunday bir nechta о‗zgartirgichlarni birlashtirilgan umumiy 
majmuasi tо‗lqin elektr stansiyani tashkil etadi. Kо‗proq kichik quvvatli  
(1 MVt), о‗lchamlar 50 m-ga yaqin tо‗lqin о‗qi bо‗ylab modullar foydalaniladi.