Navoiy davlat konchilik instituti nukus filiali materialshunoslik

Mikroqattiqlikdagi sinash
Qattiqlik yoki makroqattiqlikdan farqlik o‘laroq, mikroqattiqlik H_µ mikrostrukturani tuzilishi ularning xosil bo‘lishi, materiallarning xossalari va mikroskopik aniqlikdagi yaqinlik xossalari bilan ajralib turadi. Mikroqattiqlikni aniqlashda kam og‘irlikdagi (2 - 200 g)li yuklanishlar bilan uning o‘lchamlari aniqlanadi. Xosil qilingan izlarning maxsus stollari mavjud bo‘lib va uning o‘lchamlarini faqatgina ushbu mikroqattiqlikdagi mikroskop PMT-3M orqali aniqlashimiz imkonini beradi.
Mikroqattiqlikdagi sinashning o‘lchamlari boshqa metallarni qattiqlikka sinashning usullaridan kam og‘irlikdagi yuklanishlar va kichkina o‘lchamdagi botirilgan yuklanishlari bilan ajralib turadi. Bu o‘z o‘rnida yuqori aniqlikdagi mikroqattiqlik o‘lchamlar olishning va metall qotishmasida yangiliklar, ilmiy izlanish olib boorish imkonini beradi.
Metall va qotishmalarni qattiqligini sinashning quyidagi usullari jadval 1 ko‘rsatilgan.


Jadval
Metall va qotishmalarni qattiqligini ctatikaviy botirishda sinash uchliklarining ruyhati

Sinash usuli	Indentor	Yuklanish Р	O‘lchanadigan kattalik	Belgilanishi	O‘lchov birligi	Hisoblash uchun formula
Brinell	Toblangan po‘lat sharcha 0,5; 2,5 va 10 mm diametrli	3000 kg	Izning diametri d	HB	kgs/mm^2
Rokvell	120^0 bo‘lgan olmos konus	60 kg	Botish chuqurligiga qarab, metallning qattiqligi aniqlanadi	HRA	Nisbiy birlik
	Toblangan po‘lat sharcha 1/16 dyumli (1,5875 mm) diametrli	150 kg		HRC
		100 kg		HRB
Virrers	136^0 bo‘lgan olmos piramida	5-100 kg	Izning diagonali d	HV	kgs/mm^2
Mikroqattiqlik	Xuddi shunday	2-200 kg	Xuddi shunday	Hµ	Xuddi shunday	Xuddi shunday

Mikroqattiqlik usulidagi sinash materiallarni fizikaviy xossalarini o‘rganish imkonini beradi.
Mikroqattiqlik usulidagi sinash kichik hajmdagi materiallarning xossalarini o‘zlashtirish imkonini berib, asosiysi ularning fizikaviy, kimyoviy va bir butun bo‘lmagan strukturalar ustida ish olib borishimiz mumkin. (jadval.2). Mikroqattiqlik usulidagi sinash qattiqligini aniqlash va har xil o‘xshahsli mikrostrukturali qotishmalar, minerallar, shishalar, keramikali, metallokeramik va boshqa materiallar, namunamizni yuzasiga qoplangan turli xil qalinlikdagi, metallic lentalar, folgali tolalar, metallic tolalar, galvanik qoplamalar, yupqa metallic va oksidli plyonkalar, epitaksill qatlamlam, shunga oid namunalarni ustida ilmiy izlanish olib boorish imkonini beradi. Mikroqattiqlikni sinashda ko‘p tarqalgan usuli mikrobutunlikka ega bo‘lmagan likvasiyali qotishmalar va fizik-kimyoviy xossalar to‘g‘risida bilim va ko‘nikmaga ega bo‘lishimiz mumkin.