Navoiy davlat konchilik instituti energo-mexanika fakulteti

NAVOIY KON-METALLURGIYA KOMBINATI

NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI

ENERGO-MEXANIKA FAKULTETI



Bajardi: Roziqov M.

Qabul qildi: Eshmurodov Z.

Navoiy 2021

Mavzu: Doimiy tok dvigatellari.

Reja:

1. Doimiy tok dvigatellari tuzilishi, ishlash prinsiplari.

2. Doimiy tok dvigatellarini qo‗zgatish va aylanishlar chastotasini o‗zgartirish usullari.

3. Doimiy tok dvigatellari mexanik xarakteristikalari.

Hozirgi vaqtda sanoatda turli sharoitlarda ishlatishga mo‗ljallangan o‗zgarmas tok elektr mashinalari tayyorlanadi. Shu sababli mashinalar ayrim uzellarining konstruksiyasi turlncha bulishi mumkin, lekin bu mashinalarning umumiy konstruktiv sxemasi bir xildnr (8. 1- rasm.)

Rasm 8.1 – O‗zgarmas tok mashinasi konstruksiyasi kesimi:

1 – val; 2, 9 – podshipniklar щitlari; 3 – kollektor; 4 – shyotkoushlagich;

5 – yakor magneto’tkazgichi; 6 – bosh qutblar o’zagi; 7 – qo’zgatish cho’lgami galtagi; 8 – stanina; 10 – ventilyator; 11 - bandaj; 12 – staninы oyoqlari

O’zgarmas tok mashinasi bir birilan havo zazori bilan ajralgan qo’zgalmas qism-stator va aylanuvchi qism —rotordan tarkib topgan. Stator ichki yuzasiga chulgamlarga ega bulgan asosiy va qushimcha kutblar mahkamlangan staninadan iborat. Asosiy qutblar mashinada asosiy magnitiviy oqim hosil qilish, qo’shimcha kutblar esa kommutatsiyami yaxshilash uchun xnzmat kiladi

O’zgarmas tok kollektorln mashinalarining ishlash prinsipi va tuzilishiga doir biz o’rganib chiqqan masalalar mashinaning ishlashi uchun unda ikknta chulg’am: qo’zg’atnsh chulg’ami va yakor chulg’amining bo’lishi zarur ekanligini aniqlashga imkon beradi. Qo’zg’atish chulg’ami mashinada magnitaviy maydon hosil qilishga, ya‘ni uni ko’rsatishga xizmat qiladi, yakor chulg’ami yordamida esa energiya bir turdan ikkinchi turga aylantiriladi. O’zgarmas tok magnitoelektr sistema mashnnalari bundan mustasno, ularda faqat bitta chulg’am (yakor chulg’ami) bo’ladi, chunki bunday mashinalarda magnitaviy maydonni (ko’zg’atish) doimiy magnitlar hosil qiladi.

O’zgarmas tok mashinasi yakorining chulg’ami yakor‘ o’zagida ma‘lum tarzda joylashtirilgan va kollektorga ulangan utkazgichlarning yopiq sistemasidan iborat.

O’zgarmas tok mashinasining asosny konstruktiv sxemasi:

1-stanina; 2 asosiy qutblar: 3-yakor uzagi; 4-kollektor; 5-val; 6—podshipnik; 7—polshipniklar shchitn; 8 - ventilyator.

Dvigatelning ishlashi jarayonida uning yakori magnioviy maydonda aylanadi. Yakor chulg’amida e. yu. k. E a hosil bo‗ladi, uning yo‗ialishyni ,o’ng qo’l― qoidasi bo’yicha aniqlash mumkin. O’z tabiatiga ko’ra bu e. yu. k. generatoriing yakori chulg’amida induksiyalangan e. yu. k. dan farq qilmaydi. Dvigatelda esa u tok /a ga qarshi yo’nalgan va shu sababli yakorning teskari elektr yurituvchi kuchi (teskari e. yu.k.) deyiladi (6.2- rasm) O’zgarmas aylanish tezligi bilan ishlayotgan dvigatel uchun e. yu. k. tenglamasini tuzish mumkin:

Bu tenglamadan ko‗rinib turiptiki, dvngatelga berilgan kuchlanish yakor chulg’amining teskari e. yu. k. i va yakor zanjirida kuchlanish tushishi bilan muvozanatlashadi. (6.1) asosida yakor tokini aniqlash formulasini hosil qilish mumkin:

Ko’zg’atilish usuliga qarab o’zgarmas tok dvigatellari ham generatorlar singari, doimiy magnitlar yordamida qo’zg’atiladigan (magnitoelektrik) va elektromagnitaviy qo’zg’atishli dvigatellarga bo’linadi. Elektromagnigaviy qo’zg’atishli dvigatellar qo’zg’atish chulg’amining yakor chulg‗amiga nisbatan qanday ulanganlik sxemasiga qarab parallel qo’zg’atishli (shuntli), ketma-ket qo’zg’atishli (seriesli) va aralash qo’zg’atishli (kompaund) dvigatellarga bo’linadi

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТ

1. 
   Kelim YU.M. Tipovie elementov sistem avtomaticheskogo upravleniya. Uchebnoe posobie dlya studentov uchrejdeniy srednego professional`nogo obrazovaniya. –M.: FORUM: INFRA-M,2004.-384s.
   
2. 
   Moskalenko V.V. Sistema avtomatizirovannogo upravleniya elektroprivoda/ -M.:INFRA, 2001.
   
3. 
   SHishmarev V.YU. Tipovыe elementi sistem avtomatichsskogo upravlsniya. Uchebiik dlya sred.prof.obrazovaniya. -M: Izdat. «Akademiya», 2004 -304s.
   
4. 
   Zimin B.N., YAkovlev V.A. Avtomaticheskoe upravlenie elektroprivodami. M: vыssh.shk.1989g.
   
5. 
   Klyuchev V.I. i dr. Teoriya elektroprivoda. -M: Vssh.shk 2002g.
   

1. 
   http://ziyonet.uz
   
2. 
   Http://aim.uz
   
3. 
   http://google.ru