Navoiy Davlat Konchilik institute ―Konchilik‖ fakulteti

Yer  osti  suvlari  zaxirasi.  Yer  osti  suvlaridan  xalk  xujaligida  foydalanishda,  konlarda  va  kurilish 

ob'yektlarining  gidrogeologik  sharoitini  aniklashda  ularning  zaxirasini  baxolash  lozim.  Suvli  katlamlardagi 

gravitatsion suv xajmi yerosti suvlarining zaxirasi deyiladi. Yer osti suvlarining zaxirasini aniklash shaxar va 

kishloklarni  suv  bilan  ta'minlashda  katta  axamiyatga  ega.  Shuning  uchun  xam  ularning  zaxirasini  aniklab, 

---

xisoblab sungra suv chikaruvchi inshootning turi, joylashtirish variantlari va ishlatish rejimi xal kilinadi. Yer 

osti suvlarining zaxirasi uch xil: tabiiy (Qt ), ekspluatatsion (Qe ) va sun'iy (Qc ) kurinishida baxolanadi. 

Tabiiy va ekspluatatsion zaxiralar mikdori: 1) suvli katlamlardagi gravitatsion suv xajmiga (statik zaxira - 

Qcm);  2)  suvli  gorizontning  filtratsiya  xususiyatiga;  3)  suvli  katlamning  tuyinish  (dinamik  zaxira  -  QD  ) 

sharoiti  va  joylashish  chegarasiga;  4)  suvning  bakteriologik  va  ximiyaviy  tarkibiga  xamda  balneologik 

xususiyatiga boglikdir. 

Yer  osti  suvlarining  tabiiy  zaxirasi  -  suvli  katlamning  govakliklari  va  yoriklarida  tinch  xolatda  turuvchi 

yoki tabiiy sharoitda xarakatlanuvchi suv xajmiga teng. U statik va dinamik zaxiralarga bulinadi.  

Statik zaxira suvli katlamdagi gravitatsion suv xajmiga teng bulib, kuyidagicha aniklanadi: 

 

Qcm.q ((( 

bu yerda: ( - suvli katlamning suv chikarishi; V - suvli                      

                                        katlamning xajmi. 

Dinamik  zaxiralar  ma'lum  bir  muddatda  suvli  katlamning  kundalang  kesim  yuzidan  okib  utgan  suv 

mikdoriga teng. Dinamik zaxira turli xisoblash usullari yordamida aniklanadi. Masalan: 

1. Infiltratsiyalangan atmosfera yoginlari mikdorini xisobga olgan xolda: 

QD q 10(((((( 

2. Yer osti suvi okimining moduli buyicha 

QD 

q 



m 

(( 

Tenglamadagi ( - infiltratsiya koeffitsiyenti (atmosfera yoginlarining shimilgan kismi, %); N - atmosfera 

yoginlarining yillik mikdori, mm; F - yer osti suvlarining tuyinish soxasi, km2 ; 



m   

- yer osti suvi okimining 

moduli (lG`s km2). 

Yer osti suvlarining tabiiy zaxirasi kuyidagiga teng: 

Qt q Qcm Q QD

 

Yer osti suvlarining ekspluatatsion zaxiralari kuyidagicha ifodalanishi mumkin: 

Q q K1·Qt Q K2 ( Qs  

bu  yerda  K1  va  K2  -  suv  yiguvchi  inshootlarni  ishlatishda  suv  zaxiralaridan  foydalanish  darajasini 

xarakterlaydigan koeffitsiyentlar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---