Навоий кон металлургия комбинати

1 - Лаборатория иши

Чўғланма чироқли ёритгичларнинг асосий характеристикаларини ўрганиш, ёритилганликни ўлчаш ва ёруғлик кучининг бўйлама эгри чизиқларини тузиш. (4 соат)

Ишдан мақсад: Чўғланма чироқли ёритиш ускуналарининг асосий ёруғлик ва электрик характеристикаларини ўрганиш, чўғланма чироқлар яратадиган ёритилганликни ўлчаш ва чўғланма чироқли ёритиш ускуналари учун ёруғлик кучи тақсимланишининг бўйлама эгри чизиқларини тузишдан иборат.

Назарий қисм

Чўғланма чироқнинг асосий электрик ва ёруғлик характеристикаларига қуйидагилар киради:

• 
  номинал кучланиш;
  
• 
  электр қуввати;
  
• 
  ёруғлик оқими;
  
• 
  ёруғлик унуми;
  
• 
  нурланиш ранги;
  
• 
  ўртача ёниш муддати.
  

Номинал кучланиш – вольт бирлигидаги тармоқ кучланиши бўлиб, чироқнинг нормал шароитда ишлаши учун мўлжалланган кучланишдир. Умуммақсад учун мўлжалланган чўғланма чироқлар ёритиш тармоқларида стандарт кучланишлар системасига асосан 127 ва 220 В кучланишларга ишлаб чиқарилади. Чироқларнинг бир қисми 127 дан 135 В гача, иккинчи қисми эса – 220 дан 235 В гача бўлган кучланишларга ишлаб чиқарилади.
Чироқнинг электр қуввати ва ёруғлик оқими одатда мўлжалланган номинал кучланиш учун ўртача катталиклар сифатида кўрсатилади.
Чўғланма чироқнинг ёруғлик оқими чироқнинг электр қувватига ва қизиш жисми ҳароратига тўғри боғланган бўлади. Чироқнинг ёниши жараёнида вольфрам ипининг аста сочилиши бўлади, бу ип диаметрининг кичрайишига ва унинг қаршилиги ошишига, демак чироқ қувватининг ва ёруғлик оқимининг камайишига олиб келади.
Чироқнинг ёниш давомидаги ёруғлик оқимининг камайиши, яна вольфрам кукунларининг колба деворларида туриб қолиши сабабли, унинг хиралашиши натижасида ҳам бўлади.

1-расм. Чўғланма чироқлар асосий характеристикаларининг кучланишга боғлиқлик графиги.

Шунинг учун ёруғлик оқимининг дастлабки қийматдан 15-20%-га камайиши ҳамда ёруғлик оқими ва қувватининг номинал қийматдан 5-10%-га ошиши рухсат этилади.

Ёруғлик унуми чўғланма чироқнинг самарадорлигини аниқловчи катталик бўлиб, ушбу ифода билан аниқланади:

бу ерда, Ф – ёруғлик оқими, лм;
Р – чироқ қуввати, Вт.
Ёруғлик унуми чироқнинг қизиш жисми ҳароратига тўғри боғланган бўлади.
Чироқнинг ўртача ёниш даври биринчи навбатда юқори ҳарорат натижасида вольфрамнинг қизиш жисмининг сочилиши билан аниқланади.
Иловада чўғланма чироқ асосий параметрларининг тармоқ кучланишига боғланишини кўрсатувчи тенгламалар келтирилган. 1-расмда эса чўғланма чироқ асосий параметрларининг электр тармоғи кучланишига боғланиши эгри чизиқлари келтирилган.
Эгри чизиқлардан маълумки, кучланишнинг ошиши чироқнинг ёниш муддатини анча қисқартиради, бу вольфрамнинг сочилиши натижасида ип ҳароратининг ошиши ва унинг тезда бузилиши билан тушунтирилади.



2-расм.