Natyurmort ishlash

2.Amaliy mashg`ulot: O`quvchilar “Akvarel” hamda “Rangli qalm” guruhlariga bo`lingan holda musobaqa-bellashuv tarzida, mustaqil ravishda o`qituvchi tomonidan sinfda o`rnatilgan olma,tarvuz va ko`zadan iborat natyurmortni ishlashga kirishadilar. O`qiuvchi ikkala guruhning ishlarini kuzatib boradi.



Yangi mavzuni bayoni

Natyurmort –tasviriy san’atning o’ziga xos mustaqil janridir. Natyurmort –fansuzcha so’z bo’lib,”jonsiz tabiat”degan ma’noni anglatadi va unda ko’pincha mehnat qurollari,sabzavot va mevalar,gullar,parranda va mayda hayvonlar tasvirlanadi,ya’ni natyurmort san’atida insonning maishiy aks ettiriladi.

Natyurmort XVII asrning boshlarida Gollandiyada paydo bo’ldi.Ko’plab mamlakatlarga tarqalib,ayniqsa XVIII asrning o’rtasida tasviriy san’atda keng rivoj topgan mustaqil janr hisoblanadi.

O’zbekiston tasviriy san’atda rassomlardan N.Kashina,Z.Kovalevskaya,Y.Yelizarov,R.Ahmedov,G’.Abdurahmonov kabi ko’plab natyurmort janrning ustalari o’lkamiz noz—ne’matlarini o’zlarining asatlarida mohirona ifodalaganlar. Natyurmort mustaqil janr bo’lish bilan birga,mavzuli suratlardagi asarlarining mazmunini ochib berishda.

Biror mavzudagi natyurmort asarini yaratishda ijodkorning ko’z o’ngida bo’lajak natyurmort yaxlitligicha gavdalanadi va unga mos narsalar tanlab,e’tibor bilan joylashtirish haqida fikr yuritadi,xomaki eskizlar chizadi va shu eskizlar asosida kompozitsiya tuzadi. Natyurmort mazmunili bo’lishi uchun kichikroq narsalar oldinda,yiriklar orqa ko’rinishda tasvirlanadi. Natyurmort ufq chizig’idan pastroqda joylashtiriladi.Shunda narsalarning fazoviy holati va tekisligi yaxshi ko’rinadi. Natyurmort sinchiklab kuzatiladi.
Tasviriy san’atda kompozitsiyaning simmertiya va asimmeriya,muvozanat,ritm,turg’unlik (statika) va harakat(dinamika),ikkinchi darajali narsaga (asosiyga) bo’ysunish,ko’rinish markazi va ko’pincha unga mos keladigan komopzitsion markazni bo’rtirib ko’rsatish kabi qoidalari mavjud.

Akvarel bo’yog’ida milliy idishlardan tuzilgan mavzuli natyurmortni bajarish uchun 2-3ta narsadan iborat bo’lgan,rang va tuz munosabatlari bir—biridan farq qilgan,ular shakliga ko’ra unchaklik murakkab bo’lmagan buyumlar bo’lishi kerak.Sodda narsalardan tuzilgan qo’yilmagan astoydil ishlab,ijobiy natijalarga erishmasdan turib,murakkab natura qo’yilmalari bajarishga o’tish noto’g’ri.

Natyurmortni akvarel bo’yoqlari bilan ishlash jarayonini amalaiy mashg’ulot namoyish etish uchun biroz marakkab bo’lgan mevalar va maishiy narsalardan tuzilgan natura qo’yilmasini olamiz.

Визирлаймиз, яъни бирор нуктага тугирлаймиз, жойнинг нуктасини керакли асбоб(калам) билан белгилаб оламиз

Bunday tuzilgan natyurmortning qalamtasviri qiyinchilik tug’dirmaydi,ammo ranglarda tasvirlash biroz murakkabroq ,chunki mevalarning aniq rangini tasvirlash uchun rang munosabatlariga qat’iy amal qilishimiz kerak. Akvarel bo’yog’ida milliy idishlarda tuzilgan mavzuli natyurmortni bajarish uchun 2-3 ta narsadan iborat bo’lgan,rang vat us munosabatlari bir—biridan farq qilagan,ular shakliga ko’ra unchalik murakkab bo’lmagan buyumlar bo’lishi kerak.Natyurmortdagi narsalar bir—biridan turli masofada joylashadi,yaqindagi narsalar yorqinroq ko’rinadi.Uzoqda turgan narsalarning ranglari yengilroq va xiraroq olinadi. Natyurmortni tasvirlashda havo perspektivasining ta’sirini har doim ham naturada yengil sezish qiyin;shunga qaramay bni perspektiva qonuniyati asosida qalam bilan tasvirlashda tasvirlash kerak.

Narsalarningyoritilganjoylarianiqtashqiko’rinishgaega.Soyavauzoqko’rinishdagitusvarangkontrastlarisustroq,shakllariesayaqqoltashqiko’rinishgaegaemas.