National researches of uzbekistan: conferences

Февраль 2022 10-қисм
Тошкент
‘‘ЎЗБЕКИСТОНДА МИЛЛИЙ ТАДҚИҚОТЛАР: ДАВРИЙ АНЖУМАНЛАР:’’
Maktab yosh avlodni zamonaviy ishlab chiqarish sharoitida mehnatga tayorlash, o’quvchilarni 
fan asoslari bo’yicha bilimlar bilan qurollantirish, ularni xalq xo’jaligining turli sohalarida 
qo’llashga majburdir.
Yosh avlodni mehnat tarbiyasi ilg’or pedagogikaning ko’pgina vakillari e’tibor qaratgan va 
hozir ham e’tibor berib kelmoqda. 
Rus pedagog oilmi Makarenko mehnatsevarlik va mehnat qobiliyari bolaga tabiatan berilmaydi, 
balki unda tarbiyalanadi, deb hisoblar edi. 
U shunday dedi: ” Betashvish bolalik g’oyasi jamiyatimiz uchun begona va kelajakka kata 
zarar keltirishi mumkin. Mehnatkash fuqarogina jam’iyat a’zosi bo’la oladi, bu uning sha’ni, 
quvonchi, insoniy qadrqimmatidir”. 
U maqsadli meynat faoliyatiga shxas xarakterini tarbiyalashning muhim omillaridan biri sifatida 
kata ahamiyat bergan.
Tadqiqot mavzusi bo’yicha olib borilgan ishlar natijasida oil ava maktabda mehnat tarbiyasi 
masalalari o’rganildi. Mavzu muammosi bo’yicha adabiyotlar tahlil qilinib xulosa shuki yosh 
avlodni mehnat ta’limining ko’plab muammolarini hal qilish mohiyatan bolalar mehnatining 
vazifalari maqsadlari va psixologik mazmunini to’g’ri tushunishga bog’liq. 
Talabalarning ishi o’ziga xos xususiyatlariga ega. Avvalo, o’quvchilarning ishi kattalar ishidan 
qaysi maqsadda tashkil etilganligi bilasn farq qiladi. Bolalar mehnati, birinchi navbatda, ta’lim 
maqsadlarida asosida tashkil etiladi. 
Ishga tayorlik har birida quyidagi vazifalar hal qilingan ta’lim ishlari tizimi orqali erishiladi:
1) Mehnatning maqsad va vazifalarini bilish;
2) Mehnat faoliyati motivlarini tarbiyalash;
3) Мehnat ko’nikma va malakalarini shakllantirish;
Мehnat ta’limi jarayonida olingan bilim. Ko’nikma va malakalar o’z-o’zidan maqsad emas; 
balki insonning asosiy qobiliyatini va mehnat qobiliyatini rivojlantirish vositasidir.
Balki insonning asosiy qobiliyatini va mehnat qobiliyatini rivojlantirish vositasidir. 
Ta’lim jarayonida mehnat shaxs rivojlanishining yetakchi omili sifatida ham, dunyoni ijodiy 
rivojlantirish yo’li sifatida ham harakat qiladi, ishning turli sohalarida mumkin bo’lga’ mehnat 
faoliyati tajribasiga ega bo’lish, va umumiy ta’limning ajralmas tarkibiy qismi sifatida, ko’p ji-
hatdan uvuviy ta’lim o’quv materiallarini markazlashtiradi, jismoniy va estetik tarbiyaning teng 
ajralmas qismi sifatidadir.
O’smirlarni mehnat munosabatlarida yaqindan tanishtirib borishda pedagogic- psixologik 
faoliyatning turli shakl, vosita va metodlari yordamida tashkil etilishi o’smirlar tomonidan mehnat 
munosabatlarini psixologik zarurat va ma’naviy ehtiyoj sifatida qabul qilishga imkon beradi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, o’smirlar tomonidan ularning sog’lig’iva rivojlanishiga 
ta’sir qilmaydigan ishlarni bajarish, shuningdek, ta’limiga xalaqit bermaydigan mehnat, odatda, 
rag’batlantiriladi. Bu bola rivojlanishiga hissa qo’shadi, oila farovonligiga ta’sir etadi va kelajakda 
jamiyatning to’laqonli a’zosi bo’lish uchun talab qilinadigan ko’nikma va tajribani egallashga 
yordam beradi. Shu bilan birga, voyaga yetmaganlarning tanasi muhim psixofixiologik xususiyatlari 
bilan ajralib turadi, bu ularning rivojlanishi uchun maxsus kafolatlar o’rnatilishini talab qiladi.
Shu munosabat bilan voyaga yetmaganlar mehnatini huquqiy tartibga solish bir qator o’ziga xos 
xususiyatlarga ega.