National researches of uzbekistan: conferences

Keywords.
Work activity, work motivation, family, parental function.
O’smirlik davrida mehnat fa’oliyati motivasiyasini shakllantirishda ota-onalarning funksiyasi 
muammosi pedagogic psixologiya fani muammolaridan biridir.o’smirlarni mehnatga tarbiyalash- 
tarbiyaning muhim turi, shaxsni shakllantirishning zarur shartlaridan biri bo’lgan pedagogic 
jarayondir. Mehnat tarbiyasi kishidan ijtimoiy foydali mehnatga ichki ehtiyoj, intizom, 
batartiblik, tashkilotchilik tashsbbuskorlik, ishchanlik, ishning ko’zini bilish singari sifatlarni 
qaror toptirishga xizmat qiladi. 
Mehnat hamisha inson hayoti va madaniyatining asosi bo’lgan. Mehnat inson ehtiyojlarini 
qondirishning birinchi va asosiy vositasi bo’lganligi uchun ham mehnat tarbiyasi tarbiyaning 
boshqa hamma turlaridan oldin paydo bo’lgan.
Mehnat tarbiyasi g’oyat keng falsafiy pedagogic-psixologik kategoriya bo’lib, “mehnat ta’limi”, 
“kasbga yo’naltish”, “politexnik ta’lim”,“kasb ta’limi” singari tushunchalarni o’z ichiga oladi. 
Mehnat tarbiyasi berish hamma zamonlarda ham jamiyat taraqqiyotining asosi, yoshlarni hayotga 
tayorlashning eng muhim vositasi bo’lib kelgan. Shuning uchun ham barcha ilohiy kitoblar va 
hamma mutafakkirlar tomonidan yaratilgan bitiklarda mehnat tarbiyasiga kata e’tibor berilgan. 
V.A.Suxomlinskiyning: “Bolalarga mehnat quvonchi bering. Bu quvonch unga muvaffaqiyat, 
uning mahorati va bajarilgan isgning ahamiyatini anglash, boshqalarga quvonch baxsh etish 
imkoniyatini olib keladi”(V.A.Suxomlinskiy “Bolalarga jonim fido”.T.”O’qituvchi”,1984y.) degan 
fikri ham shu ma’noda aytilgan.
Mehnat tarbiyasi deyilganda faqat jismoniy mehnatga doir ko’nikma va malakalarni 
shakllantirish ko’zda tutilmagan. Mehnat tarbiyasi, avvalo, oilada bola o’zini anglay boshlashi 
bilanaoq amalga oshirila boradi. 
Jumladan, chaqaloqlar go’daklik bosqichga o’tishlari bilanoq,ularga dastlabki mehnat tarbiyasi 
berila boshlandi. Shunday qilinmasa, bola faqat iste’molchiga aylanib qoladi va natijada u noshud 
va yalqovgina emas, ma’naviyati kemtik shaxs ham bo’lib shakllanishi mumkin.
Bolalarga mehnat tarbiyasi berish bog’cha,maktab singari ijtimoiy pedagogic muassasalar kata 
o’rin tutadi. Chunki bu muassasalarda mehnat tarbiyasi ilmiy asosda tegishli muassasalar tomoni-
dab uyushtiriladi. 
Mehnat tarbiyasini tashkil etishdagi asosiy jihat shundaki, u bolalarning yosh xususiyatlari, 
ruhiy, aqliy va jismoniy imkoniyatlariga muvofiq bo’lishi lozim. 
Bolaning imkoniyatlaridan yengil mehnat tarbiyasi ularni zeriktirgani kabi ularning imkoniyat-
laridan og’ir topshiriqlar bolalarni bezdirishi mumkin. 
Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda tizimlilik va intizom bo’lishiga qat’iy amal qilinishi 
joiz. Aks holda, har qanday qobiliyatli bola ham yetarlicha mehnat tarbiyasi ololmasligi mumkin. 

---

76