|
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Sh.M. Mirziyoev Erkin va faravon,demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo
etamiz. Toshkent “ O‘zbekiston”, 2016
2. N. Mahmudov, A. Nurmonova, A. Sobirov, D.Nabiyeva. 6-sinf uchun darslik «Tasvir»
Toshkent 2017
61
Февраль 2022 10-қисм
Тошкент
‘‘ЎЗБЕКИСТОНДА МИЛЛИЙ ТАДҚИҚОТЛАР: ДАВРИЙ АНЖУМАНЛАР:’’
KASBIY O’ZINI O’ZI BELGILASH MAKTAB BIOLOGIK TA’LIMINING
ELEMENTI SIFATIDA
Аtajanova Ozoda Kadamboevna
Xiva shahar olimpiya va milliy sport turlari
bo’yicha davlat ixtisoslashtirilgan ixtisoslashtirilgan
maktab-internati biologiya fani o’qituvchisi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada
biologiya darslarida zamonaviy ta’limning asosiy vazifasi
o’quvchilar amalga oshirishi mumkin bo’lgan kasbiy tanlovlarning o’rni keltirib o’tilgan.
Kalit so’zlar:
psixologik-pedagogik, didaktik tamoyil, fiziolog, genetik, sitolog.
Maktab o’quvchilarining kasbiy o’zini o’zi belgilash muammosi uslubiy muammolardan
biridir. Uni hal etishning ahamiyati maktab o’quvchilarining qobiliyatlarini rivojlantirish, faoliyat
tajribasini shakllantirish, ta’lim muassasalari bitiruvchilarini muvaffaqiyatli va ijodiy kasbiy
faoliyatga tayyorlashda alohida vosita bo’lib xizmat qiladi.
«Kasbiy o’zini o’zi belgilash» tushunchasining psixologik-pedagogik mazmunini tahlil
qilgandan so’ng, uning texnologik jihatlari ta’limning amaliy yo’nalishi kontseptsiyasi bilan
muvofiqlashtirilganligini aniqlash mumkin. Buni biologiya o‘qitish jarayonida egallangan ko‘plab
malakalarning kasbiy o‘zini o‘zi belgilashda muhimligi ham tasdiqlaydi.
Ixtisoslashtirilgan ta’lim sharoitida o’rta maktab o’quvchisi, qoida tariqasida, keyingi ta’limni,
kelajakdagi kasbiy faoliyatini belgilaydigan va shunga mos ravishda turmush tarzini tanlash bilan
bog’liq bo’lgan hayotiy tanlovni amalga oshirishi kerak.
Shu bilan birga, asosiy maktabning yakuniy sinf o’quvchilari o’rta maktabda ta’lim profilini
tanlashda jiddiy qiyinchiliklarga duch kelishlari ma’lum. Qoida tariqasida, ular tasodifiy omillar
ta’siri ostida bu tanlovni amalga oshiradilar. Masalan, do’stlar bilan muloqot qilish uchun, kattalar
maslahati bilan va hokazo. Maktab o’quvchilari ko’pincha ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy
stereotiplar ta’siriga tushib qolishadi. Shu bilan birga, ular o’zlarining etarli ma’lumotlarga ega
ekanligiga ishonishadi va aynan mana shu omilni asosiy omil sifatida ko’rsatib, keyingi ta’lim
profilini tanlashni asoslaydilar. SHuning uchun ham umumta’lim va xususan biologiya darslarida
zamonaviy ta’limning asosiy vazifasi o’quvchilar amalga oshirishi mumkin bo’lgan barcha
mumkin bo’lgan kasbiy tanlovlarning to’liq tavsifidir.
Shu bilan birga, ta’limning amaliy yo’nalishi bir vaqtning o’zida ta’limning hayot bilan
bog’liqligini ta’minlash va nazariy bilimlarni amaliyot bilan bog’lashni mustahkamlash (aniq
muammolarni hal qilish qobiliyati) va turli biologik tizimlar faoliyatni o’rganishning amaliy
ahamiyatini ochib berishdir.
O’rganishning hayot bilan bog’liqligi maktabning didaktik tamoyillaridan biridir. Biologiya
fanidan sinfda va sinfdan tashqari ishlarda hozirgi voqealar bilan aloqadorlik ayniqsa muhimdir.
Maktab biologiya kursi o‘zining barcha mazmuni bilan o‘qish va hayot o‘rtasidagi bog‘liqlikni
ta’minlaydi.
Maktab islohotining vazifalari shuni ko’rsatadiki, o’quvchilar tabiat hodisalarini to’g’ri
tushuntira olishlari kerak. Tushunish predmet va hodisalarni (tushunchalarni) o‘rganishning
amaliy ahamiyati haqidagi bilimlarni o‘z ichiga oladi. Har bir mavzu bo’yicha olingan bilimlarning
mazmuni, qanday va qayerda qo’llanilishi haqida aytiladi. Biologiya darslarida o‘rganilayotgan
bilimlarning amaliy ahamiyatini ochib berish biologiya fanlari asoslarini chuqurroq o‘zlashtirishga,
mehnat ta’limining amaliy yo‘nalishini kuchaytirishga xizmat qiladi. O‘quvchilar maktab biologiya
kursida o‘rganiladigan tabiat qonunlari haqidagi bilimlar tabiiy resurslardan oqilona foydalanish,
atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiatni o‘zgartirish rejalarini ishlab chiqish va amalga oshirish
uchun zarur ekanligiga ishonch hosil qilishi kerak.
O’quvchilarning yo’naltirilgan kognitiv qiziqishlarini rivojlantirish, ularni ongli ravishda kasb
tanlashga tayyorlash maktab biologiyasining asosiy vazifalaridan biridir.
Biologiya fanini o’rganish jarayonida o’quvchilarga turli kasblar, mutaxassisliklar haqida
tushuncha berish, ya’ni kasbiy ta’limni amalga oshirish mumkin. Biologiya kabinetlarida turli
kasblar va ularning biologiya fanlari bilan aloqasi haqidagi ma’lumotlar aks ettirilgan stendlarni
topishingiz mumkin.
Maktab o’quvchilarida faqat ma’lum bir kasbning maftunkor tomoni haqida biryoqlama
62
Do'stlaringiz bilan baham: |
