National researches of uzbekistan: conferences

jibidan iynasigacha
kabi.
Sinonim iboralar tarkibida biror komponent ayni bir so’z bilan ifodalangan bo’lishi mumkin.
Ammo bunda iboralar tarkibidagi boshqa-boshqa so’z bilan ifodalangan componentlar o’zaro
sinonim bo’lmasligi shart. Aks holda bir iboraning variantlariga teng bo’ladi
1
.
Masalan,
janini hovuchlab
va
juragini hovuchlab
- sinonim iboralar: bir leksik komponent
ayni bir so’z bilan ifodalangan va bular o’zaro sinonim emas.
Ko’ngliga tuymaq
bilan
juragiga tuymaq
o’zaro bir iboraning variantlariga teng, chunki
bir leksik birligi ayni shu so’zning o’zi, ikkinchi leksik komponentlar esa o’zaro sinonim.
Sinonimiya – ma’no asosida belgilanadigan hodisa. Ayni bir ma’nolilik monosemantik
frazeologik birliklarda ibora bilan ibora orasida belgilanadi. Agar sinonimik munosabatda
ko’p ma’noli ibora qatnashsa, iborada emas, balki aniq frazeologik ma’nodan kelib chiqishi
lozim.
Sinonimik munosabatda qatnashuvchi (bir sinonimiya uyasiga birlashuvchi) iboralarning
1 
Shavkat Rahmatullaev. O‘zbek tilining izohli frazeologik lug‘ati // “O‘qituvchi” nashriyoti. Toshkent 
– 1978. 6-bet.

---

20
Апрель 2022 10-қисм
Тошкент
‘‘ЎЗБЕКИСТОНДА МИЛЛИЙ ТАДҚИҚОТЛАР: ДАВРИЙ АНЖУМАНЛАР:’’
miqdori ham har xil bo’lishi mumkin. Zomin qishloqlari nutqida tarqalgan iboralar orasida
ham ikkki, uch sinonimli uyalar anchaginani tashkil qiladi. Masalan,
“murni ko’tarildi”
iborasining
“dimag’i ishti”
kabi manodoshi mavjud bo’lib, ikkinchi iborada ma’no ottenkasi
birinchi iboraga qaraganda kuchliroq. Shavkat Rahmatullayevning izohli lug’atida
oilaviy
hayot kechirmoq
ma’nosini bildiruvchi
“bir jostiqqa bosh qo’ymoq”
iborasining esa,
“turmush
qurmoq”, “ayla qurmoq”
kabi yana ikkita sinonimi mavjud.
Zomin qishloqlari tilida
“g’irqinbay bolish”
frazemasi mavjud bo’lib,
mo’l-ko’llik,
keragidan ortiqchalik
kabi ma’nolarga ega. Bu sheva vakillari ushbu iborani ifodalashi
uchun unga qo’shimcha ma’no ottenkasi yuklangan bo’lishi kerak, ya’ni frazema ma’no
tomonida mo’l-ko’chilik semasidan tashqari xursandchilik, quvonch semalari ham bo’lishi
shart hisoblanadi. Masalan,
Siyirimiz sutti g’irqinbay qib jerdi
–