Насослар ва насос станциялари

h_o = h_c + h_м + h_вм + h_l
bu yerda, h_c – skvajina ichidagi suv ko’taruvchi quvurlarning bosim yo’qolishi;
h_м - mahalliy qarshilikda yo’qolgan dam;
h_вм – suv o’chagichdagi bosim yo’qolishi;
h_l – NSdan umumiy suv eltuvchigacha bo’lgan quvurlardagi bosim yo’qolishi.
3-4 sarflardagi bosim yo’qolishini aniqlab, shu kattalikka kamaytiramiz, bunda sarf ahamiyati constant bo’ladi va nasos bosimi passport xarakteristikasiga ko’ra bo’ladi.
H₁ = H_п - h_o
Bu yerda, H₁– keltirilgan nasos siquvi, m;
H_п – nasos bosimining passportdagi ko’rsatkichlari, m.
H₁–Q grafigi A nasosning keltirilgan xarakteristikasi bo’lib hisoblanadi. A va B uchun keltirilgan xarakteristika qurib bo’lib, bu nasoslarning oqimlar birlashish nuqtasi 2 ga nisbatan umimiy xarakteristikasi yasaladi.
Qurilish parallel ishlovchi nasoslar uchun odatiy usulda, ya’ni nasoslarning olib berishini birlashtirish metodikasi orqali bajariladi. Keyin esa, 3 - nuqtaga nisbatan A va B nasoslarning keltirilgan xarakteristikasi quriladi, buning uchun 2- nuqtaga nisbatan A va B nasoslarning umumiy xarakteristikasi chiqarib tashlanadi (2-nuqtadan 3- nuqtagacha bo’lgan masofa).
Keyin, 3 - nuqtaga nisbatan A, B va V naoslarning xarakteristikasi quriladi. Bunday holda qurilgan xarakteristikalarning 3-4 hududlar xarakteristikasi bilan kesishish nuqtasi ishchi nuqta P ni beradi.
3-4 nuqtalar orasidagi quvur hududi xarakteristikasi H-Q formulaga ko’ra hisoblanadi, bunda ko’tarishning geometrik balandligi aniqlanadi(m).
H_г = Z_б - Z_д
Z_б – minora yoki yog’uvchi rezervuardagi suv darajasi;
Z_д – skvajinalardagi suvning dinamik darajasi.
Suvning erkin ahamiyatlari berilib mos keluvchi bosim h hisoblanadi. H-Q quvurning xarakteristikasi nasoslarning umumiy ish grafigida quriladi va ishchi nuqta P topiladi. Bu nuqta proyeksiyalari har bir nasosning ishlar ko’rsatkichlarini beradi va bu 10- rasmda ko’rsatilgan. Masalan, A nasos uchun bu Q₁ deb olib berish hamda siquv H₁, B nasos uchun esa mos ravishda Q₂ olib berish va H₂ bosim va h.k.
Shu usul orqali turli dinamik gorizontlarga ega skvajinalardagi nasoslarning birgalikdagi ishlash xarakteristikasini qursa bo’ladi. Bunday holatda nasoslarning xarakteristikasi turli xil nol chiziqlarga nisbatan quriladi. Suv tashuvchilarning xarakteristikasi uchun bosim hisoblanganda (H₁ topish formulasiga ko’ra) ko’rilayotgan skvajinalardagi eng past dinamik daraja belgilanadi.

5. 
   NS kategoriyasiga qarab zahira nasoslar soni belgilanadi, skvajinali suv saqlovchilar uchun skvajinalarning o’zi naos qurilmalari bilan zahiralanadi. Shaxtali suv saqlovchilar uchun zahira nasoslar bir shaxtada yoki uning ustida joylashgan pavilyonda o’rnatiladi.
   
6. 
   NS da joylashgan nasoslarning hamda motorlarning o’rni aniqlandi. Cho’ktiriluvchi nasoslar motor bilan birga transmissiyon nasoslar kabi passportida ko’rsatilgandek suvning dinamik darajasi ostiga joylashtirilishi lozim. Gorizontal nasosning belgisi, agar nasos qo’ltiq ostida joylashtiladigan bo’lsa, so’rishning vakuumetrik balandligini inobatga olib hisoblanadi. Qo’ltiq ostida joylashtirishda nasosning tepa qismi rezervuardagi, yoki quduqdagi suvning eng past darajasidan 0,3-0,5 m baland bo’lishi kerak.
   

Yerdagi pavilyonda nasoslarning joylashtirilishi oddiy talablarga ko’ra amalga oshiriladi. Chuqur kameralarda kompakt planirovkani qo’llagan ma’qul, bunda agregatlar orasidagi masofa kamaytiriladi va ular hamda devorlar orasidagi masofa 0,7 m gacha bo’ladi.

5. 
   Kontrol o’lchovchi asboblar hamda armatura tanlanadi. Bosimli quvurida sarf o’lchovchi hamda zarbaga qarshi asboblar o’rnatiladi. Sarf o’lchovchi sifatida diafragmalar, ventura soplasi yoki turbinali suv o’lchagichlar o’rnatiladi (200 mmli diametrga ega quvurlarda). Turbinali suv sarfi o’lchagichlari chiziqlarning ketgazuvchi qismida pavilyonda o’rnatiladi. Sarf o’lchovchilar to’g’ri chiziqli hududda o’rnatiladi bunda 5-8 quvur diametric uzunligiga teng joyda qarshiliklar bolmasligi darkor (3-5 uzunlikdagi diametr suv o’lchagichidan so’ng). Bosimli quvurida havoni chiqarish uchun vantus, qaytuvchi klapan, zadvijka, kran, zadvijkali yuviluvchi quvur (yoqishda suvni tashlash hamda skvajinani yuvish uchun) o’rnatiladi. Nasoslarning boshqarilishi avtomatlashtirilgan bo’lgani maqul.
   
6. 
   Yer osti pavilyonlari odatda skvajina ustidagi quruq gruntlarda ESB nasoslari o’rnatishda quriladi. Transmission nasoslar uchun qoidaga ko’ra yer usti pavilyonlari qo’llanadi, 3.23-rasm.skvajinalarni yoki boshqa suv saqlovchilarni
   

gorizontal nasoslar bilan jihozlashda pavilyonlar yer osti va yer usti bo’lishi mumkin.
3.24-rasm. Skvajina ustidagi pavilion sxemasi: а) – pavilion rejasi; б) – pavilion kesigi; 1
– transmission nasos motori 2 – vantuz; 3 – yuzadigan suvni tashlash quvuri; 4 – zadvijkalar; 5 – qaytish klapani; 6 – suv o’lchagich; 7– siquv quvuri; 8 – triqsh kallagi; 9 – boshqarish stansiyasi; 10 – montajlash lyuki; 11 – ventilyatsion teshik

11. 
    Ko’tarish –tashish vositasi sifatida pavilionlarda harakatlanuvchi kranlar , 3 oyoqlar va tallar ishlatiladi. Nasos usti qoplamalarida montaj qilish lyuki bo’ladi. Yer usti pavilyonlarida gorizontal nasosli stansiyaning yuklari podveskali balkali kranlar va monorelsli tallar ko’tarishi mumkin.
    
12. 
    Yer ustida joylashgan stansiyaning qurilish konstruksiyasi juda oddiy: poydevor lentali yoki ustunlik; devor qalinligi 1,5-2 g’isht; tomni yopish monolit temir beton plitalari yordamida; ruberoid krovlya;beton qorishmali sement pollar bo’ladi. Yer usti pavilyonlarida pol yerdan 15-20 sm baland bo’lganda 3,5*4,5 m dan oshmaydi. Eshiklar eni 100 -120 sm balandligi esa 200-240 sm, derazalar pavilyonda o’rnatilishi shart emas. NS ning isitish tizimi elektr yordamida bo’ladi. SanBurchakka ehtiyoj yo’q. Yer osti kameralari monolit temir-beton qorishmasidan yoki yig’uvchi plitadan hamda halqalar gidroizolyatorli qilib
    

tayyorlanadi. Tub hamda kallak monolitlardan, betondan tayyorlanadi, qoplama esa temir va beton qorishmasidan.
Namuna 2.
Skvajinali suv saqlovchidagi birinchi ko’tarish nasos stansiyasini hisoblash. Umumiy sarf Q-260 m2/s, bosim H=120 m. Hisoblash uchun Grundfos firmasining ilovasidan foydalanamiz: