Насослар ва насос станциялари

Yer osti manbaalaridan suv oluvchi nasos stansiyalari nasoslarining siquvini aniqlash

Artizan skvajinalardan suvni toza suv rezervuarlariga olib berishdagi nasoslar ko’tarib berishi lozim bo’lgan to’liq balandlik, m, quyidagi ifoda orqali topiladi:

Н= Н_г + h_скв +h _в+ 1
Bu yerda, H_г — suv ko’tarib berishning geometrik balandligi;
h_скв — skvajinadagi yo’qotilgan dam (cho’ktirma nasosning suvi qabul qilish to’riga kirganda),
h_в— rezervuardan skvajinadacha bo’lgan to’plovchi quvurdagi yo’qotilgan dam.
Suvni bevosita suv tarmog’iga uzatishdagi nasosning to’liq balandligi, m, quyidagi formula yordamida topiladi:
Н = H_г + h_ωн+ Н_св
bu yerda, Н_г — suvning hisobiy darajasi hamda geodezik boshqaruvchi nuqta orasidagi farq (mabaadagi);
h_ωн — bosimning suv tarmoqlari hamda quvurlarda yo’qotilishi (malumotlari asosida aniqlanadi),
Н_св — hisobiy deb qabul qilingan nuqtadagi talab qilingan erkin siquv.
Uzunlik bo’yicha yo’qolgan damning 5-10% mahalliy qarshilikda yo’qotilgan dam deb qabul qilinadi. Uzunlik bo’yicha yo’qolgan damnormal sharoitlardagi nasos stansiyasi ishi holatida Shevelyov jadvaliga ko’ra hisoblanadi. Bir necha suv saqlovchisi bir biridan uzoqda joylashgan hamda ular umumiy bosimli quvuriga ketma-ket ulangan holatida quvurning joylardagi sarfi o’zgarishini hisobga olish maqsadga muvofiq bo’ladi. Bunda nasoslar uchun hisobiy bosim har xil bo’ladi. Ehtimoldan holi emaski, turli suv saqlovchilarda turli xildagi nasoslar o’rnatilishi talab etiladi.

5. 
   
   Nasoslarning hisobiy bosimi olib berishiga hamda talab etilgan bosimga qarab nasos markasi katalogdan yoki ma’lumotnomadan tanlab olinadi. Bunda nasosning nasos stantsiyasiga o’rnatish sharoitlari inobatga olinishi lozim bo’ladi. Shunda skvajina li suv saqlovchilar uchun korpus diametriga teng bo’lgan artezian nasosi tanlanishi lozim, chunki nasos ishlatiladigan skvajina diametriga joylasha olishi darkor. Nasosning ishchanligi filtrda Vф maksdan oshib ketadigan bosim tezligi hosil qilmasligi kerak:
   

𝑉^𝑚𝑎𝑥 = 65³√𝐾

ф
Bu yerda, K – fil’trlash koeffitsienti, m/kun. Bir necha mumkin bo’lgan variantlarda FIKsi baland bo’lgan nasoslarni tanlash ma’qul. Nasos komplektida motorning yo’q holatida uning valdagi maksimal quvvati hamda aylanish chastotasiga qarab tanlash ma’qul. Motor quvvati hisobiy quvvatidan 5-15% ko’p bo’lishi lozim.
Ish nuqtalarini turli ish rejimlarida topishda nasos hamda bosimli quvurlarining birgalikdagi ishlash grafigi yasaladi. Bir nasos stansiyasi hamda bir quvur uchun vazifa oson. Quvurning xususiyati H-Q quyidagi formuladagi hisob kitoblar orqali topiladi:
Н = Н_г + А L Q² / n₂, m
Bu yerda, Н_г – suv ko’tarishning geometrik balandligi, m, Н_г = Z_б - Z_д; А – suv eltuvchining quvurdagi qarshiligi;
L – suv eltuvchining uzunligi, m;
n – suv eltuvchining iplari soni.
Bizni qiziqtiruvhci intervaldagi suv sarfi ahamiyatini berishda mos bosim ahamiyatlarini hisoblaymiz va shu koordinatalarda H-Q o’qlaridagi quvurning xususiyatlarini quramiz. Tanlangan masshtabda nasosning H-Q xusuiyatlarini grafikka ko’chiramiz. Bu chiziqlarning kesishish nuqtasi ishchi nuqta deb ataladi. Bir necha parallel ishlovchi hamda bir suv eltuvchi bilan ishlaydigan nasos stansiyalari uchun skvajina nasoslarining birgalikdagi ishlashi grafigi tuziladi. Bunday grafikning yasalishini 10-rasmda ko’rsatilgan bir dinamik darajaga ega bo’lgan 3 skvajina li suv saqlovchi misolida ko’ramiz. Agar suv eltuchiga zahira skvajinalari qo’shilgan bo’lsa, eng kam foydali suv transportirovkasi sxemasi tanlanadi. Qoidaga ko’ra, zahira sifatida yig’uvchi rezervuarga yaqinroq joylashgani tanlanadi, 10-rasmda bu GF skvajina. Oldindan har bir skvajina nasoslari uchun keltirilgan H₁–Q xarakteristikasi tuziladi, bu esa o’z navbatida nasosdan umumiy suv eltuvchigacha bo’lgan siquv yo’qotilishini inobatga oladi. A nasos uchun bu 2, B va V nasoslar uchun mos ravishda 2 va 3.

3.23-rasm. 3 skvajina nasosining birgalikdagi ishlashi: а) – suv saqlovchining balandlik sxemasi; б) – suv saqlovchi skvajinalarning hamda yig’uvchi suv eltuvchining rejasi; в) – nasoslar hamda suv eltuvchining xarakteristikasi: 1– A naosning passportdagi xarakteristikasi; 2
– 2 nuqtaga nisbatan keltirilgan A nasosning xarakteristikasi; 3 – 2 nuqtaga nisbatan keltirilgan A va B nasoslarning birgalikdagi xarakteristikasi; 4 – 3 nuqtaga nisbatan keltirilgan A va B.

Siquv yo’qotilishi, m, quyidagi ifoda orqali hisoblanadi