Nashrga ruxsat etaman

Uchinchi funksiya - bu mafkuraviylik.
Tarix о‗tmishdagi kо‗zga kо‗ringan 
voqealar, jamiyat rivoji uchun javobgar bо‗lgan mafkuralar haqidagi aniq hujjatli 
suratlarni о‗rganadi. Binobarin, dunyo, jamiyat, uning rivojlanish qonuniyatlari 
haqidagi nuqtai nazar ilmiy bо‗lishi mumkin qachon, albatta, agar u obyektiv 
voqelikka, tarixiy dalillarga asoslangan bо‗lsa. Boshqacha qilib aytganda, tarix 
haqiqatni emas, balki zamon va makonda haqiqatan ham sodir bо‗lgan voqea-
hodislarni asoslash uchun ana shular negizida dalil qidiradi, uning faktik tarmog‗i 
jamiyat ilm-faniga asoslanadi. Natijada obyektiv voqelikning tо‗la tasavvur etish 
va ilmiy bilimlarning tо‗liqligini ta‘minlash mumkin bо‗ladi. 
Tarix juda katta tarbiyaviy ta‘sirga ega. О‗z xalqining tarixi va dunyo tarixini 
bilish kishida vatanparvarlik va internatsionalizm kabi fuqarolik fazilatlarni 
shakllantiradi, shaxsning jamiyat rivojidagi rolini kо‗rsatadi, jamiyat oldidagi 
mas‘uliyati va fuqaroning huquq va burchlari kabi toifalarni о‗rganishga imkon 
beradi, jamiyat va odamlarning yomonliklarini, ularning inson taqdiriga ta‘sirini 
о‗ylashga, jamiyatni rivojlanishda kо‗rishga, ijtimoiy hayot hodisalarini ularning 
о‗tmishiga nisbatan baholashga va keyingi voqealar yо‗nalishi bilan о‗zaro 
bog‗lashga о‗rgatadi. 
Tarixni bilish uchun ma‘lum usullardan foydalaniladi. Tadqiqot usuli sifatida 
bilish bizga bilim qanday amalga oshirilishini, qanday ilmiy prinsiplarga 
asoslanganligini aniqlashga imkon beradi. Tarixiy bilishning eng keng tarqalgan 

---

usullari ikki ming yil oldin paydo bо‗lgan tarixiy jarayonga nisbatan ikki 
yondoshishdir, ya‘ni, tarixni idealistik va materialistik tushunish. Tarixni bilish 
uchun tahlil qilish, sintez qilish, tavsif zarur. Zamonaviy tarix fanida ijtimoiy 
taraqqiyotni obyektiv qonunlar bilan belgilanadigan tabiiy-tarixiy jarayon sifatida 
kо‗rib chiqadigan dialektik-materialistik usul qabul qilingan, ammo ommaning, 
siyosiy partiyalarning, rahbarlarning xatti-harakatlari shaklidagi subyektiv omillar 
ta‘siri ham bor.
Maxsus tarixiy tadqiqot usullari sifatida quyidagilarni kо‗rsatish mumkin: 

Xronologik usul - bu tarixiy materiallarni vaqt tartibida taqdim etish 
zarurligini ta‘minlaydi. 

Sinxron - bu dunyoda yoki jamiyatda sodir bо‗layotgan voqealarni bir 
vaqtning о‗zida о‗rganishni о‗z ichiga oladi. 

Disxronniy - davriylashtirish usuli.

Tarixiy modellashtirish usuli. 

Statistik usul. 
Ushbu usullardan kompleks foydalanish bilan mamlakatning tarixiy о‗tmishi 
va bugungi kunini о‗rganishda ilmiylik va ishonchlilik kuzatilishi mumkin. Zero, 
tarixiy bilimlarning obyektivligi ilmiy tamoyillar bilan ta‘minlanadi.
Asosiy ilmiy prinsiplar - tarixiylik, obyektivlik, muqobillik, ijtimoiy 
yondoshish va shu kabilardir.