Nasafiylarining pedagogik qarashlari

. Aziziddin Nasafiy asarlarida keltirilgan ma‟naviy-axloqiy sifatlar 
Axloqiylik 
To„g„rilik
Insof 
Saxiylik 
Saxovatlilik 
Bilimlilik 
Aqllilik 
Donolik 
Mardlik 
Qanoatlilik 
Sabrlilik 
Mehnatsevarlik 
Insoflilik 
Insoniylik 
Nafsga 
berilmaslik 
G„ayratlilik 
Xushmuomalalik 
Mustaqil fikrlash 
Oqibatlilik 
Harakatchanlik 
Mazkur ma‟naviy-ahloqiy sifatlar allomaning asarlari, hikmatlarida o„z 
ifodasini topgan. 
Aziziddin Nasafiyning “Zubdat ul-haqoyiq” asarida odob-axloq meyorlarining 
inson hayotida ifodalanishi ancha ravon aks ettirilgan. Ushbu asarning mazmuni 
islom dini ta‟limoti ta‟sirida yaratilgan bo„lsa-da, uning mazmunidagi asosiy 
axloqiy tarbiyaga oid fikrlar pedagogik qimmatga egaligi bilan diqqatga sazovor. 

---

41 
Shu jihatdan asardagi fikrlar, Nasafiy hikmatlaridagi islomiy qarashlarning 
allomalarimiz Alisher Navoiy, Koshifiy, Sa‟diy SHeroziy kabilarning hikmatlari 
bilan ta‟limiy-ahloqiy jihatdan hamohanglik, yaqinlikni ko„rish mumkin. 
Chunonchi, Aziziddin Nasafiy “Zubdat ul-haqoyiq” asarining ikkinchi bob, 
uchinchi asl, to„rtinchi fasli bo„lmish “Nasihat” bobida ”Tuz to„dasiga qo„shilgan 
tuzga aylanadi, ifloslikka tushgan iflos bo„ladi, zero, nopok va paliddan nopok va 
palid tug„iladi, safodan safo hosil bo„ladi. Sendan tug„ilgan sof bo„lishi uchun 
avval o„zingni pokla”, - degan fikrni bildiradi. Alloma falsafiy qarashlarining asl 
mohiyatida shaxs rivojlanishiga ta‟sir etuvchi omillariga e‟tibor qaratadi. Ijtimoiy 
omil (“tuz tudasiga qo„shilgan”)ning tarbiyada ustuvor ekanligini ta‟kidlaydi. 
Shuningdek, olim irsiyatning (“nopok va paliddan nopok va palid tug„iladi”) 
muhim ekanligini qayd etib, tarbiya jarayonida o„z-o„zini tarbiyalash (“avval 
o„zingni pokla”) ham katta ahamiyat kasb etishini uqtirib o„tadi. Bu bilan komil 
inson tarbiyasida bir tomondan irsiyatning, ikkinchidan xulqning mo„tadilligi 
natijasida ham nafs, ham badan sog„lom bo„lishi ta‟kidlanadi. Bu esa hadisi 
sharifda keltirilgan