Namunalar va ko‟rsatmalar mavzu: Asosiy makroiqtisodiy kо‘rsatkichlar va ularni hisoblash

 
2-masala
Jadval ma‟lumotlari asosida firmalarning qaysi birini dempingni tatbiq etishda 
ayblash mumkin:
Mahsulot birligi 
tannarxi, doll.
Ichki narx, doll.
Eksport narx, doll.
A firma
100
100
110
B firma
100
120
110
C firma
100
90
105
Yechish:
Javob topish uchun dempingning mohiyatini esga olamiz. Demping – bu tovarlarni 
ularning tannarxidan pastroq narxda yoki ichki bozordagiga nisbatan yanada pastroq 
narxda eksport qilish. Jadvaldan kо„rinib turganidek, S firmasi mahsulotlarining ichki 
narxi uning tannarxidan past, ya‟ni bu firma dempingni qо„llaydi.
 
Mustaqil ishlash uchun masalalar
 
1. AytaylikF mamlakatda bir dona Z tovarni ishlab chiqarishga 10 soat, bir dona W 
tovarni ishlab chiqarishga esa 15 soat sarflanadi. Ushbu tovarlarni ishlab chiqarish 
bо„yicha V mamlakat nisbatan pastroq unumdorlikka ega, ya‟ni bir ona mahsklot ilab 
chiqarish hajmi Z tovar uchun 19 soat, W tovar uchun 45 soatni tashkil qiladi. Ushbu 
mamlakatlar о„rtasida ikki tomon uchun ham manfaatli bо„lgan savdoni yо„lga qо„yib 
bо„ladimi? Agar mumkin bо„lsa har bir mamlakat qaysi tovarni eksport qilishini izohlab 
bering.
2. A mamlakatda X tovarga talab funksiyasi D = 100-10P, taklif funksiyasi esa
S= -50 +20 P kо„rinishga ega. B mamlakatda esa X tovarga talab funksiyasi D = 50- 5P, 
taklif funksiyasi esa S = 20 +10 P kо„rinishga ega. Agar tovar eksporti va importi faqat 

---

32 
shu ikki davlat о„rtasida rо„y beradi deb hisoblasak, savdo aloqalari о„rnatilganidan 
sо„ng X tovarning jahon bozoridagi narxi va sotilish hajmi qancha bо„ladi?
3.
A mamlakat X tovarni 60 AQSH dollarga, ya‟ni jahon bozori baholarida eksport 
qiladi. Bu mamlakatda X tovarga talab va uning taklifi egri chiziqlari funksiyasi 
quyidagicha:
Q
d 
= 400- 5P; Q
s 
= -50 +5 P
Bitta tovarga 10 dollarlik eksport boji kiritilishidan oldin va sо„nggi eksport hajmini 
aniqlang. Eksport boji kiritilishidan davlat oladigan daromad va iste‟molchilar 
kо„radigan manfaatni aniqlang.
4.
Mamlakat hukumati shakar importiga 1 kg. shakar uchun 0,02 dollarlik tarif kiritishga 
qaror qildi. Jahon bozorida 1 kg. Shakar narhi 0,1 dollar. Shakar ishlab chiqarishning 
ichki hajmi erkin savdo sharoitida yiliga 6 mln. kg.ni, tarif kiritilganidan sо„ng esa 8 
mln. kg.ni tashkil etadi. Shakar iste‟mol qilishning ichki hajmi erkin savdo sharoitida 
yiliga 22 mln. kg.ni, tarif kiritilganidan sо„ng esa 20 mln. kg.ni tashkil etadi. 
Mamlakatga shakar importi tarif kiritilgunga qadar 16 mln. kg.ni, tarif kiritilganidan 
sо„ng esa 12 mln. kg.ni tashkil etadi.
Hisoblang:
a) shakar importiga tarif kiritilishi natijasida mazkur mamlakat aholisi kо„radigan 
yо„qotishlarni;
b) mamlakat ishlab chiqaruvchilarining bu tadbirdan kо„radigan yutuqlarini;
v) shakar importiga tarif kiritilishi natijasida davlat byudjeti daromadlarining qanchaga 
kо„payishini;
g) importni cheklash natijasida mamlakatda turmush darajasidagi sof yо„qotishlar 
miqdorini.
5.
Hukumat avtomobil importiga bir yilda 600 birlik miqdorida kvota 
belgiladi. Avtomobillarga jahon bahosi 6000 doll. Kvota joriy etilgandan sо„ng 
mamlakatdagi ichki narx 7000 doll. Erkin savdo sharoitlarida avtomobillar ishlab 
chiqarishning ichki hajmi bir yilda 1200 birlikni, kvota joriy qilingandan sо„ng esa bir 
yilda 1400 birlikni tashkil etdi. Erkin savdo sharoitlarida ichki iste‟mol bir yilda 2200 
birlikni, kvota joriy qilingandan sо„ng esa bir yilda 2000 birlikni tashkil etdi. 
Quyidagilarni aniqlang:
a) kvota joriy qilinishidan ishlab chiqaruvchilarning yutug„i;
b) ushbu chora qо„llanganda iste‟molchilar yо„qotishlari;
v) davlat byudjeti daromadlari;
g) milliy farovonlikdagi sof yо„qotishni.