Намуна (Образец)

15.2. Baholashga yo‘naltirilgan menejment
Korporativ 
boshqaruvda 
baholashga 
yo‘naltirilgan 
menejment 
kompaniyaning qiymatini o‘sishini ta’minlovchi asosiy faoliyatlardan biri bo‘lib, 
bunda kompaniya qiymatini faoliyat natijalarini baholashga yondashiladi.
Baholashga yo‘naltirilgan menejment shunday jarayonti, eto protsess
bunda qabul qilingan qarorlar va strategiyalar kompaniyaning istiqbolli 
rivojlanishiga, uning qiymatini o‘sishiga va aksionerlarning moddiy farovonligini 
oshishiga olib keladi. Ushbu jarayon bunday natijalarga erishishiga yo‘naltirigna 
qaror va strategiyalarni qabul qilishda moliyavuiy hisobotlar, tahlillar va 
prognozlarga suyanadi. Baholashga yo‘naltirilgan menejmentda maxsus boshqaruv 
qarorlarni quyidagi to‘rtta ko‘rsatkichlarni tahlili asosida qabul qilinadi: 
–
g – pul tushumining o‘sish tempi;
–
V
NOPAT
OP

– sotish rentabelligi;
– 
V
ОК
CR

– kompaniyaning kapitalga bo‘lgan solishtirma ehtiyoji;
–
WACC – kapital bahosining o‘rtacha solishtirma qiymati.
YUqoridagi formulalardagi ko‘rsatkichlar quyidagilardir: 

NOPAT (Net Operating Profit After Tax) – sof operatsion foyda bo‘lib, 
menejerning 
faoliyatining 
samaradorligini 
baholash 
uchun 
optimal 
ko‘rsatkichdir; 
V
– pul tushumi; 
OK
– operatsion kapital. 
Ushbu ko‘rsatkichlar kompaniyaning qiymatiga turlicha ta’sir ko‘rsatadi. 
Sotish hajmining o‘sishi va sotish rentabelligini ko‘tarilishi kompaniyaning 
serdaromadliligini ko‘rsatadi. Kapitalning solishtirma ehtiyojining miqdori esa 

---

173 
kompaniya qiymatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, chunk uning miqdori kapital 
harajatlarni ko‘rsatadi.
Korporativ boshqaruvda baholashga yo‘naltirilgan menejmentda “korporativ 
baho” ko‘rsatkichidan ham foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Korporativ baho
– 
bu investitsiyalangan kapitalning rentabelligidir (EROIC – Expected Returnon 
Invested Capital):
t
t
t
Капитал
NOPAT
EROIC
1


(11.2.1)
37
Agar boshqaruvda EROIC>WACC tenglik sodir bo‘lsa, u holda 
investitsiyalangan kapital asosida amalga oshirilayotgan faoliyatdan olingan 
daromad harajatlardan ortganligini, bu esa menejment kompaniya qiymatini 
o‘sishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgani aniqlanadi. Demak, korporativ boshqaruvdagi 
qabul qilingan boshqaruv qarorlari va strategiyalar to‘g‘ri tanlab olingan. Agar 
yuqoridagi tenglikni aksi bo‘lsa, ya’ni EROICqiymati pasayadi. 
Jahon amaliyotida ayrim hollarda kompaniyaniy qiymatini tahlil qilishda 
kichik davrlarga ajratgan holda ham baholab boriladi. Agar kompaniya qiymati 
davrlarga ajratib baholanib borilganda ko‘p vaqt intervallarida mazkur qiymatning 
pasayib ketganligi kuzatilsa, bunday hollarda o‘sishiga va kamayishiga ta’sir 
ko‘rsatayotgan faktorlar chuqur tahlil qilinadi. Tahlillar natijasida kompaniya 
qabul qilgan boshqaruv qarorlar va strategiyalarini o‘zgartirishga majbur bo‘ladi va 
o‘zgartiradi. SHuning uchun kompaniya qiymatini baholashda baholashga 
yo‘naltirilgan menejmentdagi faktorlardan foydalangan holda vaqt intervallarida 
tahlil qilib borish, bunda asosan, kompaniya analitiklarni jalb etishi maqsadga 
muvofiqdir. Analitiklarning bergan tahliliy natijalari asosida boshqaruv qarorlarni 
va strategiyalarni qayta ko‘rib chiqish, zaruriyat bo‘lsa o‘zgartirish kerak.