Namazın Adabı Merhum İmam Humeyni (r a)

Bir Uyarı ve Bir Nükte

Bil ki kaide gereğince ibadette yardım dileme, ibadetten öncelikli olduğu halde “iyyake na’budu” cümlesinin “iyyakenestein” cümlesinden önce zikredilmesi hakkında, ibadetin, ianete (yardıma) değil, istianete (yardım dilemeye) takdim edildiğini söylemişlerdir. Bazen yardım, yardım dilenmeksizin gerçekleşir. Bu ikisi birbiriyle irtibatlı olduğu için de, takdim ve te’hir hususunda bir fark söz konusu değildir. Nitekim şöyle denmektedir. “Hakkımı eda ettin, dolayısıyla bana iyilik ettin” veya “bana iyilik ettin, dolayısıyla hakkımı eda ettin.” Ayrıca istianet, yapılması düşünülen ibadet içindir, yapılmış ibadet için değil. Bu yorumların soğukluğu zevk erbabına gizli değildir.

Belki de nüktesi şudur ki, istianetin Hak Teala’ya özgün kılınışı, Allah’a sülûk eden kimsenin makamı hasebiyle ibadetin özgünlüğünden daha geri plandadır. Nitekim açıkça bilindiği gibi bir çok muvahhitler ve ibadeti Hakk’a özgün kılanlar, istianette ortaktırlar ve istianeti Hakk’a özgün kılmazlar. Nitekim tefsir ehlinin bazılarından, istianeti özgün bilmediklerine dair nakilde bulunmuştuk. O halde ibadette özgünlük, bilinen anlamıyla muvahiddlerin makamlarının ilklerindendir ve istianeti Hakk’a münhasır kılmak da, mutlak anlamda Hakk’tan gayrisini terk etmektir.

Dikkat etmek gerekir ki istianetten (yardım dilemekten) maksat sadece ibadette yardım dilemek değildir. Aksine bütün işlerde yardım dilemek anlamındadır ve bu da nedenleri ortadan kaldırdıktan, kesreti terk ettikten ve Allah’a tam bir yönelişten sonradır. Başka bir ifadeyle ibadet özgünlüğü; Hakk’ı istemek, Hakk’ı talep etmek ve gayrisini talep etmeyi terketmektir. Yardım dileme özgünlüğü ise; Hakk’ı görmek ve gayrisini görmeyi terketmektir. Gayrisini görmeyi terketmek ise ariflerin makamlarında ve sâliklerin menzillerinde, gayrisini talep etmeyi terketmekten daha sonra gelmektedir.