Наманган мущандислик-педагогика институти

12- мавзу: Данакли мeваларни қуритиш. 
Режа: 
1.Данакли мевалар, яъни ўрик, олхўри, олча ва гилосни қуритиш технологияси.
Хом ашѐга қўйиладиган талаблар.
2.Ўрикни туршак, қурага, қайса, ва аштак усулларида қуритиш технологияси. 
3.Шафтолини қуритиш технологияси.
4.Шафтоли қурагаси тайѐрлаш тартиби.
5.Олхўрини қуритиш технологияси.
6.Олча ва гилосни қуритиш технологияси. 
 
1.Данакли мевалар, яъни ўрик, олхўри, олча ва гилосни қуритиш 
технологияси. Хом ашѐга қўйиладиган талаблар. 
Хом ашѐга қўйиладиган талаблар. 
Данакли меваларнинг сифати ва чиқиш миқдори кўп жиҳатдан хом ашѐга боғлиқ. 
Фақат стандарт талабларига жавоб берадиган меваларни қуритиш мақсадга мувофиқ 
ҳисобланади. Хом ашѐнинг тур ва навларига қўйиладиган талаблар ҳар хилдир. Хом ашѐ 
уринмаган, чиримаган, иримаган, таркибидаги зарур моддалари, айниқса қанд ва 
кислоталари етарли бўлиши зарур.
Ҳосилни ўз вақтида йиғиб олиш, ташиш ва қуритишга тайѐрлаш усулларини тўғри 
ташкил этиш сифатли қоқи ва майиз олиш гаровидир. Қуритилган маҳсулот таннархини 
камайтириш катта аҳамиятга эга. Қуритиладиган мева ва узумнинг сифати кўп жиҳатдан 
унинг етилишига боғлиқ. Барвақт узулган ҳосилнинг таъми, ранги, вазни талабга жавоб 
бермайди. Шу сабабли улардан сифатсиз қоқи ва майиз олинади. Кеч узилганлари эса 
нобуд бўлади. Олча, гилос, шафтоли, ўрик, олхўри каби данакли мевалар кеч узилса нозик 
бўлиб қолади, уларни ташиш анча мушкуллашади. Бундан ташқари хом ашѐнинг сифати 
ва хушбўйлиги йўқолади. Шу сабабли ҳосилни узиш муддатлари уларни қандай мақсадда 
ишлатилишига қараб белгиланади.
Физиологик етилганлиги мева этига қараб аниқланади. Умуман ҳосил қайта 
ишланишига қараб, техник етуклик даврида ѐки истеъмол қилиш даражасида бўлган чоғда 
узилади. Масалан, узумдан ҳар хил маҳсулотлар майиз, кишмиш, мусаллас олиш учун 
талабга жавоб берадиган етарли миқдорда қанд, кислота ва бошқа моддалар тўпланган 
бўлса, у техник жиҳатдан етилган ҳисобланади. Майиз қилинадиган узумда қанд моддаси 
энг юқори 24–25, дессерт винолар тайѐрлаш учун камида 22, хўраки (столовий) винолар 
тайѐрлаш учун эса 17–20 фоизга етилганда узилади. Ҳўллигида истеъмолга яроқли 
даражада етилган мевалар яхши етилган, ўз навига хос таъм, ҳид ва рангга ҳамда зич этга 
эга бўлади. Кейинроқ эса эти юмшаб, мазаси қочади. Ҳосил фақат ҳаво қуруқ ва очиқ 

---

кунларда узилади. Дарахтлардаги меваларнинг сифати, катта - кичиклиги ва ранги ҳар хил 
бўлади. Баъзилари қуѐш тушиб турган ва бақувват шохларда яхши етилади, шох-шабба 
орасида қолганлари кечроқ пишади. Агар ҳосилни тўла пишиб етилиши кутиб турилса, 
мевалар тўкила бошлайди. Натижада мевалар шикастланади ва нави паст бўлиб қолади. 
Шу сабабли танлаб узиш керак. Бу усулда бир неча марта узилади. Биринчи узишда фақат 
яхши пишган, катталиги ва ранги ўз навига хос мевалар терилади. Меваларни узиш 
вақтида уринтириб қўйилса, уларнинг пўсти шикастланади, устида доғлар пайдо бўлади.
Мева солинган сават ва қутичалар боғ қатор ораларида қатнаб турган транспортлар 
олдига келтирилиб, бир-бирига тахланади. Хом ашѐ шикастланмай, эҳтиѐт қилиб 
ташилади. Ортиқча маҳсулот келтириш тавсия қилинмайди. Қуритиш майдончасига олиб 
келинган маҳсулот ювилиб, тозаланади ва тўғралади. Шунингдек бланширланиб, 
олтингугурт билан ишлов берилади.