Namangan muhandislik qurilish

TSilindrlar va tsilindrlarning gilzalari 278N tipidagi vertikal yo’nish
stanoklarida yo’niladi. Ba’zi remont korxonalari tsilindrlar gilьzalarini maxsus 
moslamalardan foydalanib tokarlik stanoklarida yo’nadi yoki ularni abraziv 
qayroqtosh bilan jilvirlaydi. Pastki yotqizish tekisligi va tsilindrning yuqori 
qismidagi faska tsilindrlarni yo’nish uchun blokni o’rnatishda baza sirtlar bo’lib 
xizmat qiladi. Gilьzalari» yo’nish uchun o’rnatishda yoki jilvirlashda sirtiga toza 
ishlov berilgan belbog’cha va gilьzaning yuqorigi toretsi baza sirtlar sifa-tida 
xizmat qiladi.
Blok tsilindrlarini yo’nishda tsilindrlar o’qlari orasidagi masofala-rinig 
saqlanishi va tsilindrlar o’qlarining tirsakli val o’qiga perpendi-kulyarligi kuzatib 
turiladi. TSilindrning butun uzunligi bo’ylab perpendi-kulyarlikning ko’pi bilan 
0,05 mm o’zgarishiga yo’l qo’yiladi. TSilindrlar gilьzalarini yo’nishda va 
jilvirlashda gilьza devorlarining qalinligi kuzatib turiladi. O’tqazish belbog’lari 
bo’yicha vertikal tekislikda o’lchangan gilьza devorlari qalinligining farqi 0,06
mm dan oshmasligi lozim.
Yo’nilgandan keyin tsilindr yoki gilьza diametri remont o’lchamidan
0,04...0.10 mm kichik bo’lishi kerak, bu shunchaki navbatdagi yetiltirish
(xoninglash) uchun qo’yim hisoblanadi. TSilindrlar vertikal-xoninglash yoki 
vertikal-parmalash stanoklarida maxsus xoninglash kallaklari 3 yorda-mida 
yetiltiriladi (8.1- rasm). Kallakka aylana bo’ylab almashtiriladigai to’rtta, beshta
yoki oltita mayda donli abraziv brusoklar 2 o’rnatilgan. Quyruq 5 ga sharnir 6 
orqali biriktirilgan kallak stanok shpindeliga mahkamlanadi. Xoninglashda 
abraziv brusokli kallak tsilindr devorlari bo’ylab aylanma va qaytma-ilgarilama 
harakatlanadi. Brusoklar uzatish halqasi 4 yordamida qo’l bilan ma’lum 
o’lchamda keriladi. Brusoklarnp zamonaviy xoninglash kallaklarida kerish uchun 
gidravlik va pnevmatik yuritmalardan foydalaniladn.
Metall olina borgan sari va brusoklar yeyila borgan sari dastaki mexanik 
yuritmada detalь spiralь prujina vositasida avtomatik uzatiladi, pnevmatik 
yuritmada esa brusoklar doimiy kuch bilan avtomatik siqiladi.
Xoninglashda kerosindan yoki kerosinning (80...90%) mashina moyi bilan 
aralashmasidan sovitish suyuqligi sifatida foyda laniladi. U butun protsess 
davomida tsilindrga ko’p o’zatiladi. Geometrik o’lchamlarning kjori aniqligini 
ta’minlash uchun kallak yo’li shunday o’rnatnladiki, bunda abraziv brusoklar 

---

58 
tsilindrlarning yuqorigi va pastki chetidan uning uzunlngiga nisbatan 0,2 0,3 
chikib tursin. 
Odatda xoninglash ikki usulda bajariladi: dastaki (xomaki) va uzil-kesil
(tozalab) xoninglash. Xomaki xoninglash keramik qo’shilmali yashil 
karborundning donadorlign 10...16 bo’lgan yirik donli brusoklar yoki ASR 50/40
va ASR 100/80 markali sintetik olmosdan iborat brusoklar bilan bajariladi. 
Tozalab xoninglash uchun esa 0,02...0,03 mm atrofida qo’yim qoldiriladp. 
Tozalab xoninglash ACM 20/14 va ACM 28/20 markali sintetik olmoslardan 
iborat bruslar bilan bajariladi.