Namangan muhandislik qurilish

Ximoyalovchi gazlar muxitida yarim avtomatik va avtomatik 
payvandlash. 
Ximoyalovchi gazlar muxitida payvandlash usuli detallarning ishlash imkoniyatini 
tiklashda ko’p qo’llaniladi. Bunda ximoyalovchi gaz payvandlanayotgan joyga ortiqcha 
bosim bilan uzatilganligidan, yoy ustuni, shuningdek, suyuqqlangan payvandlash vannasi 
havo kislorodi bilan azotidan ajratiladi (10.7–rasm). 
10.7-rasm. Yoyning ximoyalovchi gaz oqimida yonish sxemasi. 
1-elektrod sim; 2-payvandlash gorelkasi; 3-ximoyalovchi gazning oqimi 4-elektr 
yoy; 5-suyuqqlangan metal 
Ta’mirlash ishlarida suyuqqlanuvchi elektrodlar bilan yarim avtomatik va avtomatik 
payvandlash usuli qo’llanilmokda. Bunda elektrod sim sifatid kompakt yoki qukunli sim 
ishlatiladi. 
Bu usulda uglerodli, kam legrlangan po’lat hamda cho’yanni payvandlashda 
karbonad angidrid, rangli metallarni va ko’p legirlangan po’latlarni payvandlashda esa 
argon ishlatiladi. Karbonad angidrid ishlatib payvandlashning (suyuqlantirib qoplashning) 
dastaki usulda elektr yoyi vositasida v flyus qatlami ostida payvandlashga qaraganda 
qo’yidagi afzalliklari bor. 
Flyus yoki elektrod qoplamiga zarurat qolmaydi. Fazoda har qanday vaziyatda 
turgan detallarni payvandlash va ularga suyuqlantirib qoplash jarayonlarini 
mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish imkoniyati tug’iladi mehnat unumi dastaki 
usulda elektr yoyi vositasida payvandlashdagiga karaganda 20-70% yuqori bo’ladi.

---

82 
Umumiy ma`lumotlar. Gaz alangasida payvandlash va suyuqlantirib 
qoplashga metallarni turli yonuvchi gazlarning (atsetilen, metan, propan va 
hokazolar) sof texnik kislorodda yonishidan hosil bo’lgan alanga yordamida 
qizdirish va suyuqlantirish jarayoni kiradi. 
Yuqori temperaturali gaz alangasini hosil qilish usuli XIX asr oxirida ishlab 
chiqildi. Bu davrda atsetilen, kislorod, vodorod sanoatda ishlab chiqarila boshlanib, 
metallarni gaz alangasida payvandlash metall konstruktsiyalarni puxta 
biriktirishning asosiy usuli bo’lgan edi. 
keyinchalik elektr yoy yordamida payvandlash va boshqa turdagi 
payvandlashning tez rivojlanishi natijasida gaz alangasida payvandlash ikkinchi 
darajaga tushib qoldi. Shunday bo’lsa ham gaz alangasida payvandlash 
mashinalarni ta’mirlash qilishda keng qo’llaniladi, ba`zi hollarda esa uning o’rnini 
hech narsa bosa olmaydi. 
Gaz alangasida payvandlashning kamchiliklariga yoy yordamida payvand-
lashdagiga qaraganda metallning qizish va suyuqlanish tezligining kichikligi, 
issiqlik ta`sir etish zonasining kattaligi va buning natijasida payvandlanadigan 
buyumning tob tashlash mumkinligining ortishi kiradi. 6...8 mm dan qalin bo’lgan 
yirik buyumlarni payvandlashda ish unumi boshqa turdagi payvanlashdagiga 
nisbatan ancha pastligi sababli gaz alangasida payvandlash ko’pincha yupqa 
detallarni biriktirish va suyuqlantirib qoplashda qo’llaniladi. Ishlatiladigan 
gazlarning narxi elektr energiyasi narxidan baland bo’lganligi uchun gaz 
alangasida payvandlash elektr yoy yordamida payvandlashga nisbatan qimmatroq. 
Gaz alangasida payvandlash elektr yordamida payvandlashga qaraganda qiyinroq 
bo’lib, uni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish qiyin. 
Gaz alangasida payvandlashning afzalliklari nisbatan jihozlarning oddiyligi 
va arzonligi, payvandlashda quvvatni, alanga tarkibi va yo’nalishini keng 
boshqarish mumkinligidir. Gaz alangasidan yupqa listdan qilingan po’lat 
buyumlarni (rezervuarlar, yonilg’i baklari, neft idishlari, avtomobil, traktor 
kabinalari hamda qanoti va hokazoni) payvandlash va tiklashda foydalaniladi; 
uning yordamida darzlar payvandlanadi va cho’yan, alyuminiy hamda uning 
qotishmalari, mis, bronza, latun , rux detallar to’ldirib payvandlanadi, kavsharlash 
va boshqa ishlar bajariladi. 
Gaz alangasida payvandlash va suyuqlantirib qoplashda ko’p hollarda 
atsetilen ishlatiladi, u kislorodda yonganda alanga temperaturasi 3150
0
S, boshqa 
gazlar ishlatilganda esa 2000...2300
0
S bo’ladi.