Namangan muhandislik-qurilish

manbalari 
gruppasiga va 
iste’molchilar 
gruppasiga bo‟linadi. Elektr 
toki manbalari, elektr energiyasini boshqa turdagi energiyadan ya‟niy mexanikaviy 
yoki kimyoviy energiyani aylantirish yo‟li bilan hosil qiladi. Iste‟molchilar qabul 
qilgan energiyani o‟z navbatida yorug‟lik, mexanikaviy, issiqlik energiyasiga 
aylantirib beradi. Avtomobillarda asosan generatorlar, akkumulyatorlar batareyasi, 
elektr energiya manbalari sifatida foydalaniladi. Generator bosh manba bo‟lib, unda 

---

17 
mexanikaviy energiya elektr energiyaga aylanadi, akkumulyator batareyalarida esa 
kimyoviy energiya elektr energiyaga aylanadi. Ilgari ishlab chiqarilgan mashinalarga 
ko‟pincha doimiy tok hosil qiluvchi generatorlar o‟rnatilgan bo‟lsa, keyingi vaqtda 
o‟zgaruvchan elektr toki hosil qiluvchi generatorlar keng tarqaldi. 
 
Avtomobillarni elektr jixozlari 8-ta gruppaga bo‟lingan. 
 
1-gruppa. 
Elektr ta‟minot tizimi; Generator, kuchlanish rostlagichi, akkumlyator 
batareyasi. 
2-gruppa
. IYoDni ishga tushirish tizimi; akkumlyator batareyasi, startyor, dvigatelni 
ishga tushirishni yengillatuvchi moslama. 
3-gruppa. 
O‟t oldirish tizimi; Tok manbai akkumlyator batareyasi, generator, 
yondirish g‟altagi, uzgich-taqsimlagich, tranzistorli komutator, shamlar (svechalar) . 
4-gruppa. 
Nazorat-o‟lchov asboblari va diagnostika tizimi; Ko‟rsatkichlar, 
datchiklar, nazoratchilar.
5-gruppa. 
Yoritish va xabar berish tizimi; elektr energiyani yorug‟lik energiyasiga 
aylantiradi (faralar, fonarlar, plafonlar, signal lampalari va boshqalar). 
6- gruppa. 
Qulaylik yaratuvchi asboblar tizimi; (oynatozalagichlar, isitkich elektr 
dvigatellari, konditsioner, oyna ko‟rargich va hokozo)
7-gruppa. 
Dvigatel va transmissiyani avtomatik boshqarish tizimi; yonilg‟ini 
elektron boshqarish, (uzatmalar kutisini avtomatik boshkarish, EBB, ishga tushirish 
isitgichlari va boshqalar) .
Elektr ta‟minot
tizimi 
O‟t oldirish 
tizimi 
Transport vositalarining 
elektr jihozlari va elektron 
tizimlari 
Yoritish va 
xabar berish 
tizimi 
O‟tkazgich 
vakommutatsiya 
jihozlari 
Qulaylik yaratuvchi 
asboblar tizimi 
Nazorat-o‟lchov 
asboblari va 
diagnostika 
IYoDni ishga 
tushirish tizimi 
Dvigatel va 
transmissiyani 
avtomatik boshqarish 

---

18 
8-gruppa. 
O‟tkazgich va kommutatsiya jihozlari. 
Elektr jihozlari havo kuchli changlanganda, doimiy vibratsiya, atrof muhit 
harorati keskin (- 50...+ 60)ga o‟zgarganda, havoning namligi yuqori bo‟lganda og‟ir 
sharoitda ishlagani uchun elektr asbob va agregatlarining normal ish sharoiti 
buziladi. SHuning uchun hozirgi vaqtda sanoatimiz puxta elektr jihozlarini ishlab 
chiqarmoqda, elektr jihozlarining tavsifnomasi yaxshilangan, yaxshi izolyatsiya 
materiallari va antikorrozion qoplamalar qshllangan, elektr asboblarining yangi 
xillari yaratilmoqda. Lekin avtomobillarni ishlatish tajribasi shuni ko‟rsatadiki, 
uchraydigan nuqsonlarning 30-35% elektr jihozlariga to‟g‟ri kemoqda.