Namangan muhandislik-qurilish instituti


yadrolarining zaryadlari bir xil bo’lgan atomlar turi kimyoviy elementdir



Download 0,91 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/84
Sana31.12.2021
Hajmi0,91 Mb.
#248541
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   84
Bog'liq
5-mavzu

yadrolarining zaryadlari bir xil bo’lgan atomlar turi kimyoviy elementdir. 

 

Kimyoviy  va  biologik  jarayonlarning  mexanizmini  o’rganishda  izotop  indikatorlar  yoki 



“nishonli  atom”  lar  keng  qo’llaniladi.  Buning  uchun  ma’lum  miqdordagi  izotop  o’simlik  yoki 

xayvon organizmiga yuboriladi va uning yurish yo’li tekshirib boriladi. 

 

Masalan,  kislorodning  og’ir  izotopi 



18

O  ni  qo’llash  bilan  o’simliklar  tomonidan  karbonat 

angidridning o’zlashtirilishi tekshiriladi. 

 

Tabiiy va sun’iy radioaktivlik. Yadro reaksiyalari. Elementar zarrachalar yoki yadrolarni 

tarqatish  jarayoni  natijasida  bir  elementning  beqaror  izotopining  boshqa  element  izotopiga  o’z-

o’zidan aylanishiga radioaktivlik deb ataladi. 

 

Elementlarning tabiiy izotoplarining radioaktivligi tabiiy radioaktivlik deyiladi. 



 

Radioaktiv  yemirilish  jarayoni  turli  izotoplarda  har  xil  tezlik  bilan  boradi.  Radioaktiv  ele-

ment yemirilganda uning miqdori kamayib, u yangi elementga aylanadi. 

Vaqt  borligida yemirilgan atomlar soni element miqdoriga proporsionaldir. Bu qonun  radi-



oaktiv  yemirilish  qonunidir.  Olingan  miqdorning  yarmi  yemirilishi  uchun  ketgan  vaqt  izotopning 

yarim yemirilish davri deb ataladi. 

 

Radioaktiv  elementlarning  yarim  yemirilish  davri  g’oyat  xilma-xil  bo’ladi,  ya’ni ba’zi  ele-



mentlarning  yarim  yemirilish  davri  milliard  yillarga  teng  bo’lsa,  ba’zilariniki  sekundning  kichik 

ulushlariga teng bo’lishi mumkin. Masalan, radonning yarim yemirilish davri 2,85 sutkaga, radiyni-

ki 1620 yilga, uranniki esa 4,5 milliard yilga teng. 

 

1933  yilda  Iren  Kyuri  va  Frederik  Jolio  Kyuri  ba’zi  yengil  elementlar:  bor,  magniy,  al-



yuminiylar 

-zarrachalar  bilan  bombardimon  qilinganda  pozitronlar  (pozitron  e



+

-  elementar  zarra-

cha bo’lib, uning massasi elektron massasiga teng, ammo musbat elektr zaryadiga ega elektron va 

pozitronning  zaryadlarining  absolyut  miqdorlari  bir  xil)  ajralib  chiqishini  kuzatdilar.  Avval  al-

yuminiyga 

-nurlar tasir ettirib, radioaktiv fosfor hosil qilinadi: 



13

Al

27



 + 

2

He



4

 



 

15

P



30 

0



n

 



Bunda  neytronlar  ham  ajralib  chiqadi,  so’ngra  hosil  bo’lgan  beqaror  radioaktiv  fosfor 

pozitron chiqarish bilan yemirilib, kremniyning barqaror izotopiga aylanadi: 

15

P

30



 

 



14

Si

30 



+

+

e



 

Shunday qilib, sun’iy ravishda radioaktivlik hodisasi kashf etildi. Hozirgi davrda sun’iy yo’l 



bilan kimyoviy elementlarning yuzlab radioaktiv izotoplari hosil qilingan. Radioaktiv elementlar va 

ularning tabiatini o’rganuvchi kimyoning bo’limi radiokimyo deb ataladi. 

 

Yadrolarning elementar zarrachalar (neytronlar va protonlar) yoki boshqa yadrolar (masalan 



-zarrachalar yoki deytronlar 

1

N

2



) bilan o’zaro tasirlashuviga yadro reaksiyalari deyiladi. 


«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   18    

 

Birinchi  sun’iy  yadro reaksiyasi  1919 yilda Rezerford tomonidan amalga oshirilgan edi.  U 



azot atomlariga 

-arrachalar oqimini tasir ettirib, kislorod izotopi O



17

ni hosil qilgan:  

7

N

14



 + 

2

He



4

 



 

8

O



17

 + 


1

P

1



 

 

Shunday  qilib,  elementlarning  bir-biriga  sun’iy  aylantira  olish  mumkinligi  tajribada  isbot 



etildi. 

 

 




Download 0,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   84




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish