Namangan muhandislik pedagogika

Qatlam 

Hajm birligidagi havo 

miqdori qoldig’i. 

Qum 

0,07…0,08 

Qo’ng’ir tuproq 

0,05…0,07 

Bo’z tuproq, loy 

0,02…0,04 

---

 

 

  

gurunt  qatlam    zichlashganda  qatlamni  tarkibi  va  uning  qiymati 

0,82…0,92 bo’lganda zichlanish batamom to’xtaydi (2.4 -rasm). 

 

  

qiymat qatlamni qoldiq havoli g’ovaklilik 

 

 

 ga bog’liq [5] .  

 

 

 

 

 

 

 (

 

  

)

 

 

                        (2.2)

 

 

Bu yerda:  

 

 

va

 

 

 – quruq gurunt va suvni zichligi;  

W – gurunt namligi; 

 

  

– suv bilan to’yingan qoldiq koeffitsient. 

Demak 

qatlamdagi 

havoning  

qoldiq  g’ovakli  berilgan 

namlikdagi zichlangandan keyin

   

 

    

. 

 

  

 

 

    

 

   

 

 

  

 

 

  

                           (2.3) 

 

2.4-rasm. Zichlangan 

 

 

    

gacha zichlangan qatlamni guruntni suv 

bilan to’yinganlik qoldiq koeffitsienti 

 

---

 

 

Shunday  qilib,  keltirilgan  ifodadan  quruq  qatlamni  zichligini  

eng  yuqori  kattaligi,  berilgan  namlikda  erishish  mumkinligini 

aniqlaydi.  

Zichlash  ta’sirini  erishiladigan  zichlikga  bog’liqligi  yuqorida 

keltirilgandek  havoni  g’ovaklik  qoldiq  qiymati 

 

 

 zichlash  umumiy 

holatda  ta’siriga  bog’liq  bo’lib:  zichlash  kuchlanishi  qancha  katta 

bo’lsa  va  uzoq  vaqt  ta’sir  etsa  qiymat  shuncha  kichkina  bo’ladi. 

Umumiy  holatda  erishiladigan  zichlik  xarakteri  qatlam  namligiga 

bog’liq 

bo’lib, 

qatlamni 

zichlanganlik 

egri 

chizig’i 

bilan 

tasvirlanadi  (2.5-rasm).  Uni  olish  uchun  guruntni  qatiiy  chegaradagi 

zichlash ta’sir parametrlari orqali erishiladi. Unga kiradi:   

-  Tushadigan yukni massasi;  

-  Tushish balandligi;  

-  Yukni qatlamga beradigan maydon diametriya;  

-  Urushlar soni; 

-  Zichlanadigan qatlam qalinligi; 

-  Qatlam soni. 

 

2.5-rasm. Standart zichlash: ○ – SoyuzdorNII usuli; ♦ -  Proktor 

metodi; ▲- havo g’ovaklik nol chizig’i. 

 

---

 

 

Standart  zichlash  egri  chiziq  son  qiymatlari  ko’rsatkichlariga 

bog’liq bo’ladi. Standart zichlanish egri chiziqning umumiy xarakter 

qiymati  doimiy  bo’ladi,  lekin  grunt  strukturasiga  qarab,  birmuncha 

o’zgarishi  mumkin.  Uning  asosiy  jihati  namlikni  aniqlovchi 

eksterimenal  qiymatlar  mavjudligi  bo’lib,  berilgan  zichlash  ta’sir 

parametrlarida quruq qatlam maksimal zichlanishga erishiladi.  

Berilgan  zichlanish  egri  chizig’ining  eksterim  qiymatlarini 

aniqlashda  ikki  nuqta  parametrlari  aniqlanadi:  quruq  gruntning 

maksimal  zichlanishi

  

 

   

  va  namlik  bo’yicha

  

   

,  bunday  holatda 

zichlikga  erishish  uchun  berilgan  zichlikga  berilgan  zichlanish 

ta’sirida  erishish  mumkin.  Qatlam  namligini  o’zgarishi  maqbul 

qiymatga o’zgarishi maksimal zichlanishga olib kelmaydi.  

Zichlash  ta’sirini  oshishi  zichlangan  daraja  qiymatini  chapga 

siljishiga  olib  keladi.  2.5 -rasmga  qarang.  Buning  sababi  maksimal 

zichlanish  oshib  boradi,  maqbul  zichlanishda  esa  namlik  kamayib 

boradi.  Har  qanday  holatda  hamma  vaziyatlarda  zichlanish  ta’siri 

qanchalik 

o’zgarganligi 

bilan

   

 

 

maksimum 

 

 

    

 dan 

oshmaydi.

   

 

 maksimumni   

 

    

 qiymatiga  qanchalik  yaqinlashishi 

zichlanish  koeffitsientiga  bog’liq  bo’ladi.  Qatlamning  katta 

bo’lmagan  namlik  holatida

   

 

    

  qiymatiga  qo’yiladigan  yuklanish 

ta’sirining  qiymatlar  yig’indisi  qanday  bo’lishdan  qat’iy  nazar  ega 

bo’lmaydi  (ta’sir  soni).  Shu  bilan  bir  paytda  beriladigan  yuklanish 

qiymati 

yetarli 

bo’lganda 

chegaraviy 

zichlanish 

qiymatini 

yuklanishlar kattaligi orqali erishish mumkin (2.6 -rasm).