Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

Ishqalagichlar 

SHunda  yirik  donlar  ishqalagichga  botib,  ish  unumi 

oshadi. 

Ishqalagich 

sirtiga 

erkin 

yopishtiriladigan 

(sharjirlanmaydigan) 

abraziv 

materiallar 

uchun 

ishqalagichlar  NV  200-220  qattiqlikdagi  cho’yan, 

toblangan  po’lat,  ko’zgu  shishasi  kabi  qattiqroq 

materiallardan  tayyorlanadi.  SHisha  ishqalagichlar 

uzil kesil o’lchamiga yetkazishda ham qo’llaniladi. 

Ishqalagichning  shakli  ishqalanadigan  buyum 

shakliga 

mos 

bo’lishi  kerak.  SHunga  ko’ra 

ishqalagichlar  yassi,  tsilindrik,  rezьbali  va  maxsus 

xillarga ajratiladi. 

Ishqalagichning  shakli  ishqalanadigan  buyum 

shakliga 

mos 

bo’lishi  kerak.  SHunga  ko’ra 

ishqalagichlar  yassi,  tsilindrik,  rezьbali  va  maxsus 

xillarga ajratiladi. 

 

Statsionar shiqalagichlardagi ariqchalar ishqalagich qirralariga burchak ostida burilgai 

kvadratlarni  hosil  qiladi,  stanoklarda  qo’llaniladigan  aylanuvchi  ishqalagichlarda  esa  radial 

yo’ialishda joylashadi. Uzil-kesil ishqalashga mo’ljallangan ishqalagichlar silliq bo’ladi. 

Tashqi  tsilindrik  sirtlarni  o’lchamiga  yetkazish  uchun  mo’ljallangan  tsilindrik 

ishqalagichlar  (rasm,  g)  maxsus  qisqichlarga  mahkamlanadigan  qirqma  vtulkadan  iborat. 

Qnsqichlardagi  vint  yordamida  vtulkadagi  teshiknnng  o’lchamini  o’zgartirish  mumkin. 

Teshiklarni  o’lchamiga  yetkazishda  ishlatiladigan  ishqalagichlar  rostlanmaydigan  (oddiy 

valikdan iborat) va rostlanadigan bo’ladi. Rostlanadigan ishqalagichlar (rasm, d) konussimon 

opravka 2 ga o’tqaziladigan qirqma xalqa 3 dan tuzilgan. 

---

 

- 73 - 

Gaykalar  1  va  4  yordamida  opravkadagi  halqa  vaziyatini  o’zgartirpb,  ishqalagnchning 

o’lchamini ham o’zgartirish mumkin. 

Yassi  ishqalagichlar  plita,  sterjenь  va  brusoklar  tarzida  tayyorlanadi.  Plitalarda  (rasm, 

a)  tekisliklar  o’lchamiga  yetkaziladi.  Ensiz  ichki  yoqlarni  o’lchamnga  yetkazishda  brusoklar 

ishlatiladi  (rasm,  b).  Ishqalagich  sterjenlar  (191  rasm,  ye)  egov  shaklida  yasaladi.  Ular 

yordamida  tekisliklar  va  aylanuvchi  tsilindrik  detallar  o’lchamiga  yetkaziladi.  Dastlabki 

ishqalash  uchun  mo’ljallangan  yassi  ishqalagichlar  eni  va  chuqurlip  1—2  mm  bo’lgan 

ariqchali qilib tayyorlanadi. Ishqalashda ajraladigan abraziv material zarralari shu ariqchalarga 

to’planadi. odatda, ariqchalar orasidagi masofa 12—13 mm bo’ladi. 

Ichki  rezьbalar  rostlanadigan  va  rostlanmaydigan  rezьbali  valiklar  bilan,  tashqi 

rezьbalar  oboyma  yoki  qisqichga  o’rnatiladigan  rostlanadigan    rezьbali  halqalar  bilan 

o’lchamiga yetkaziladi (rasm, ye). 

SHakldor  sirtlar  detalga  bir  yo’la  butun  profili  bo’yicha  ishlov  beradigan  murakkab 

shaklli  profil  ishqalagichlar  (rasm,  j)  yoki  profilning  bir  yoki  bir  pecha  elementlari  buyicha 

tayyorlangan ishqalagichlar (rasm, z) bilan o’lchamiga yetkaziladi.