Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

Tayanch so’z va iboralar 

Rezьba, biriktirish usuli, rezba kesish, rezbalarnining turlari, rezьba profili, rezba kesish 

asboblari,  metchiklar,  mashina  metchiklari,  nuqsonlar,  parchinlash,  parchinlash  usullari, 

prchinlash  turlari,  fazoviy  rejalash,  rejalash  plitasi,  brak,  kavsharlash,  qoviyalash  lampalari, 

qalaylash, yelimlash, yelim tanlash. 

Rezba to’g’risida umumiy tushunchalar 

Mashina  va  mexanizm  detallarini  biriktirish  vositalari  ichida  eng  ko’p  tarqalgani 

rezьbali  biriktirish  usulidir.  Bu  usul  oson,  qulay,  ayniqsa,  mashina  va  apparatlarni  ta’mirlash 

yoki sozlashda ishonchlidir. 

 

Rezьba  kesish  deb,  detal  zagotovkasining  tashqi  yoki  ichki  qismidan  vint  chizig’i 

bo’ylab  qirindi  chiqarib  kertishga  aytiladi.  Rezьbalar  tashqi  va  ichki  bo’lishi  mumkin. 

Masalan,  1-rasmda  tasvirlangan  detalga  (a)  kesilgan  tashqi  rezьba  vint,  ikiknchi  detalga  (b) 

kesilgan ichki rezьba gayka deb ataladi. 

 

O’ng va chap vint chiziqlarining farqini vint 

va  gayka  misolida  yaxshiroq  tushunib  olish 

mumkin.  Gaykani  shpilьkaga  soat  mili 

yo’nalishida burab kiritilsa, har ikkala detal-

gayka  va  shpilьkaga  o’ng  rezьba  kesilgan 

bo’ladi.  

Agar 

shpilьka 

gaykaga, 

soat 

mili 

yo’nalishiga  teskari  holda  buralib  kirsa, 

demak chap rezьba kesilgan bo’ladi.  

Mashinasozlikda  ko’pincha  o’ng  rezьbalar 

ishlatiladi. 

Rezьba kesilganda kesilmay qolgan yumaloq ko’ndalang kesimi uning ichki ko’ndalang 

kesimi  deb,  bu  kesimning  diametri  rezьbaning  ichki  diametri  deb  ataladi.  CHiviqning  tashqi 

diametri (d) rezьbaning nominal diametridir.