Namangan muhandislik pedagogika instituti

 
16.4. Innovatsion va innovatsion loyihalar samaradorligining  qiyosiy – taxliliy 
ko’rsatkichlari 
 
Innovatsiyalar (yangilik kiritishlar) va investitsion loyihalar samaradorligi qiyosiy – 
taxliliy ko’rsatkichlarining butun majmuasi uchta guruhga bo’linadi. 
Birinchi guruhga yanglik kiritishlar va investitsion loyihalarni amalga oshirilishining 
korxona ishlab chiqarish faoliyati ko’rsatkichlariga ta’sirini tahlil qilish uchun 
mo’ljallangan ko’rsatkichlar kiritilgan ular yangilik kiritishlar va investitsion loyihalar 
(ilmiy – texnik tadbirlar) ning ishlab chiqarish samaradorligi ko’rsatkichlari deb 
ataladilar. 
Ikkinchi guruhga yangilik kiritishlar va investitsion loyihalarning korxona moliyaviy 
faoliyati samaradorligiga ta’sirini tahlil qilish uchun mo’ljallangan, yangilik kiritishlar va 
investitson loyihalarning moliyaviy samaradorligi ko’rsatkichlari deb ataluvchi 
ko’rsatkichlar kiritilgan.  
Uchinchi guruhga yangilik kiritishlar  va investitson loyihalarning  korxona 
investitsioln faoliyati samaradorligiga ta’sirini tahlil qilish uchun mo’ljallangan 
ko’rsatkichlar kiritilgan. Ular yangilik kiritishlar va  investitsion loyihalar ilmiy-texnik 
tadbirlarning investitsion samaradorligi ko’rsatkichlari deb ataladi. 
Yangilik kiritishlar va investitsion loyhalar ishlab chiqarish,  moliyaviy va 
investitsion samaradorligining butun majmuasi bundan keyin (qisqartirish maqsadida) 
ilmiy-texnik tadbirlar iqtisodiy samaradorligini ko’rsatkichlari deb ataladi.  
Ilmiy-texnik tadbirlar iqtisodiy samaradorligi ko’rsatkichlarini hisoblash o’rta 
bosqichda o’tkaziladi: 
- birinchidan- ilmiy-texnik tadbirlarning hisobot  yilidagi iqtisodiy samaradorligi 
belgilanadi. Hisoblash natijalaridan  ilmiy-texnik tadbirlarni  aniq sharoitlarga  nisbatan 
amalga oshirishning maqsadga muvofiqligi haqida qaror qabul qilish, ya’ni bu 
tadbirlarning loyihaviy (hisoblash) samaradorligini sarmoyadorlar talablariga mos kelishi 
darajasini o’rganish uchun foydalaniladi. SHuning bilan bir vaqtda  hisoblash natijalari 
biznes rejalarini ishlab chiqish va korxona ishi iqtisodiy samaradorligini oshirishning 
xo’jalik ichki rezervlarini aniqlashda qo’llaniladilar; 
-ikkinchidan- hisobot yiliga hisoblashdagi ilmiy-texnik tadbirlarning rejaviy va 
haqiqiy samaradorligi hisobot ma’lumotlaridan korxona ishi iqtisodiy samaradorligini 
oshirishning joriy rezervlari (o’tuvchi tejalishi) mo’ljallangan  miqdorini  belgilash, 
hamda  ilmiy-texnik tadbirlar samaradorligining loyihaviy (hisoblash) ko’rsatkichlarini  
178

---

 
o’zlashtirilganlik darajasini tahlil  qilish uchun foydalaniladi. Joriy rezervning miqdori 
bunday  tadbir yil boshidan tatbiq etilgan  degan shartdan qilib  chiqish bilan  
hisoblangan ilmiy-texnik tadbirlarning shartli samaradorligi  va tadbir tatbiq etilgan 
paytdan boshlab hisobot yilining oxirigacha  hisoblangan  haqiqiy  (rejaviy va  amaldagi) 
samaradorlik o’rtasidagi farq sifatida  belgilanadi; 
-uchinchidan- ilmiy-texnik tadbirlarning  ularni  tatbiq etilgan paytidan  hisobot 
yilining  oxirigacha rejaviy va haqiqiy samaradorligi. Hisoblash natijalaridan  ilmiy-
texnik tadbirlarning iqtisodiy samaradorligi bo’yicha biznes-rejalarni ishlab chiqish, 
ularni  bajarilishini  tahlil  qilish, asosiysi esa- investitsion  loyihalar  va yangilik 
kiritishlarning  korxona  ishlab chiqarish, moliyaviy va investitsion faoliyati 
samaradorligini  ta’riflovchi  asosiy texnik-iqtisodiy  ko’rsatkichlarga  ta’sirini  belgilash 
uchun  foydalaniladi. 
Ilmiy-texnik tadbirlar  samaradorligi  ko’rsatkilarini ishlab chiqish uchun ularni 
amalga oshirilishiga sababchi  bo’lgan  yakuniy rejadan kelib chiqish  zarur. SHuning 
bilan birga ilmiy-texnik tadbirlar samaradorligi ko’rsatkichlari tizimi  korxona ishlab 
chiqarish, moliyaviy  va investitsion  faoliyati samaradorligi ko’rsatkichlari tizimi bilan 
to’liq moslashtirilgan bo’lishi kerak. 
SHundan kelib chiqqan holda, ayrim ilmiy-texnik tadbirlar samaradorligini belgilash 
uchun, fikrimizga ko’ra, umulashtiruvchi  va xususiy  ko’rsatkichlarning  quyidagi 
tizimidan foydalanish zarur.