Namangan muhandislik pedagogika instituti

 
11.2.  Innovatsion menejerdan talab etiladigan sifatlar  Innovatsion menejerdan 
talab etiladigan sifatlarga mos kelish testi      
                                                                                      
 
Sifatlar 
Ballardagi baholar 
4 3 
2 
1 
Tashabbuskorlik Qo’shimcha 
vazifalarni izlaydi, 
faol, ochiq 
Asosiy 
vazifalarni 
bajarishda 
topqirlik va 
farosatni 
namoyon etadi 
Qo’shimcha 
ko’rsatmalar-
siz ishning 
kerakli hajmini 
bajaradi 
Tashabbussiz
, passiv, 
ko’rsatmalarn
i kutadi  
Etakchilik  
Kuchli shaxs, 
ishonch va 
dadillikni uyg’otadi 
Samarali 
buyruqlarni 
mahorat bilan 
beradi 
Mashaqqatli 
qo’l mehnatini 
olib boradi 
Olib boruvchi
Xodimlarga 
munosabati 
Kishilarga nisbatan 
ijobiy, do’stona 
Muomalada 
yoqimli, odobli 
Ba’zida 
odamovi, 
Mijg’ov, 
odamovi, 
128

---

  
 
munosabatda muomala 
qilish qiyin 
aloqaga tez 
kirishuvch 
Mas’uliyat  
Har qanday 
topshiriqni 
bajarishda 
javobgarlikni sezadi 
Topshiriqlarga 
rozi bo’ladi 
Topshiriqlarga 
istamay rozi 
bo’ladi 
Har qanday 
topshiriqdan 
o’zini olib 
qochadi 
Tashkilotchilik 
qobiliyati 
Juda qobiliyatli, 
ishontira oladi, 
mantiqiy isbotlarni 
yaxshi biladi,oqil 
Qobiliyatli, 
tashkilotchi 
O’rtacha 
qobiliyat 
Ishontirish,va 
muvofiqlash 
tirishga qodir 
emas, yomon 
tashkilotchi 
Qat’iylik  
Tez, aniq, ishonchli, 
tezkor 
Puxta, 
ehtiyotkor, 
xushyor 
Dadil, ammo 
ko’p xato 
qiladi 
SHubhalanuv
chan va 
qo’rqoq 
Maqsadga 
erishishdagi 
tirishqoqlik 
Maqsadga 
intiluvchan, 
qiyinchiliklarni 
yengib o’tishdan 
qo’rqmaydi 
Doimiy 
harakatlarni 
amalga oshiradi 
Tirishqoqlik 
ning o’rtacha 
darajasi  
Tirishqoq 
emas 
 
11.3.  Ijtimoiy boshqaruvning yangi texnologiyalari 
 
Ijtimoiy boshqaruvning texnik-tashkiliy tomoni muvaffaqiyat mezonlarini ishlab 
chiqish, operativ boshqaruvning zarur texnologiya va tadbirlarini tanlashdan iborat. 
Loyihaviy “jamoa”ni shakllantirish tadbirlari va ijtimoiy boshqaruvga yangilik kiritish 
muvaffaqiyatining muhim sharti hisoblanadi. “Jamoa” yoki “loyiha guruhi”ni tanlash 
norasmiy ijtimoiy-psixologik yondashuvlarga asoslangan.  
Bu yerda hamma narsa: kommunikatsiya va yetakchilik muammolari, xodimlarni 
undovchi sabablar va epchillik bilan javob berish, kishilarning xulqini boshqarish va 
kutilmagan muammolar va janjalli vaziyatlarni hal etish muhimdir. “Loyiha guruhlari”ni 
tanlash, odatda, loyiha rahbarining zimmasiga yuklanadi. Uning vazifasiga mutaxassislarini 
kasbiy va   ijtimoiy-psixologik  sifatlari  bo’yicha  tanlov kiradi. 
Loyiha “jamoasi” yarim  doimiy  asosida  shakllantiriladi, bu yerda  doimiy “ o’zak” 
faqat ushbu  muammo  ustida ishlovchi  mutaxassislar va “jamoa”ga vaqtincha biriktirilishi 
ehtimoli bo’lgan qo’shimcha texnik xodimlar, muhim tarkibiy qism hisoblanadi. Ushbu 
loyiha ustida ishlash uchun “jamoa”ga berilgan resurslar, laboratoriya va tajriba uskunalari 
bilan manevr qilish ham keng qo’llaniladi, ular ijaraga berish va markazlashtirilgan fonddan 
vaqtincha berilishi mumkin.  
Tabiiyki, xodimlar “o’zagi”, uning rahbari, vaqtinchalik jamoa va texnik 
mutaxassislarning vazifalari farqlanadi. Maqsadlarning birligi, faoliyat natijalaridan qat’iy 
nazar kasbiy va insoniy birdamlik zarurligi va foydaliligiga ishonch bunday “jamoa” 
faoliyatida eng muhim tamoyillardan hisoblanadi. Bunday tamoyillar asosida kelgusi 
shaxslararo muloqot, qulay axloqiy muhit va albatta novator ijodini qo’llab-quvvatlash 
mumkin.    
Innovatsion faoliyat jarayonida vujudga  keladigan  vazifalarining ko’p  jihatliligi 
unga turli kategoriyadagi xodimlarni kiritishni  ko’zda  tutadi, ularni quyidagi guruhlarga 
bo’lish  mumkin. Birinchi guruh - ijodiy tashabbuskorlikni namoyon etish, ajoyib g’oyalarni 
ilgari surishga qodir  yuqori malakali novator olimlar. Novator menejerlar yangilik kiritishni 
jarayon sifatida boshqarishlari, yangiliklarni g’oyadan aniq tijorat  natijasigacha siljishini 
129

---

  
 
ta’minlashlari zarur. Xuddi ular noaniq sharoitlarda qarorlar qabul qilishlari, moliyaviy  va 
tadbirkorlik  tavakalchiligiga borishlari, innovatsion  faoliyatni  boshqarishdagi tashkiliy va 
psixologik qiyinchiliklarni yengib o’tishlari  lozim. 
 Agar novator olim va loyihaning rahbari  malakali  xodimlar   “o’zagi”ni   tashkil  
etsa, uning yonida  yangiliklarni aniq amalga oshirishi uchun javobgar  xodimlarning  
uchinchi, eng ko’p sonli guruhi joylashadi. Bunda “chet” innovatsion faoliyatning zaruriy 
tarkibiy qismi bo’ladi. Loyihaning umumiy samaradorligi unga bog’liq. Ko’llab-quvvatlash  
tizimini ta’minlovchi malakali xodimlarning bu guruhi ko’pincha “ilmiy darvozabonlar”  
yoki  “bozor darvozabonlari” deb nomlanadi.  
Xuddi shu xodimlar tashqi muhit va ichki imkoniyatlarni  ta’minlaydilar, 
innovatsiyalarni  amalga oshirish bo’yicha  amaliy faoliyatni   qo’llaydilar.  Yuqori  
rahbariyat loyiha “jamoasi”ga xodimlar  harakatlari   ustidan batafsil, bosqichma-bosqich va 
yaxlit nazoratni  qo’llash mumkin emasligini tushunishlari zarur. Bunday “jamoa“ a’zolarini 
faqat favqulodda holatlarda boshqa ishga ko’chirish mumkin. Loyiha rahbarining  tutgan  
o’rni  ham ijtimoiy-psixologik nuqtai  nazardan  muhimroq  bo’ladi. Resurslarni  
taqsimlash, ularni  boshqarish, aniq  muddatlar qo’yish huquqi rahbar  shaxsiy 
hokimligining  hal  qiluvchi  standartlaridan  biri hisoblanadi.  Agar  yuqori  rahbariyat yoki  
xodimlar loyiha rahbarining egallagan o’rni  buzilsa, unda bunday  “jamoa”ning  mavjuligi 
amalda  yo’qoladi. 
SHuning uchun novatorlik firmalari, venchurli bo’linmalar, tatbiq etish 
tashkilotlarida rahbarlikning buyruqbozlik uslubi umuman mumkin emas. Loyiha guruhi 
a’zolarining mavqei boshqa mezonlar bilan belgilanishini tushunish kerak. Masalan, agar 
an’anaviy tuzilmada shaxsning ijtimoiy mavqei lavozim ierarxiyasidagi kattaligi, yuqori 
daromadi, ma’lumoti, xabardorlgi va tajribasi bilan belgilansa, tadqiqot guruhlarida 
xodimning mavqei u ilgari surayotgan g’oyalar, uning ijodiy qobiliyati, tafakkuri kengligi, 
tavakkalchilikka tayyorligiga bog’liq.  
Loyiha rahbari haqida ham shuni aytish mumkin. Mavqei yuqori rahbariyatdan past 
bo’lgan holda, u aniq holatni yaxshiroq bilishi, konstruktivroq g’oyalarni ilgari surishi, 
loyihani tezroq amalga oshirish uchun samarali usullarni qo’llashi mumkin.  
Tadqiqot guruhlari ishida masalalarni hal etish, guruh a’zolari xulqini baholash va umuman 
ular ishining samaradorligiga oqilona yondashishga rioya etish zarur. Maqsadni ko’zlash, 
loyihani rivojlantirish va qarorlar qabul qilishning rasmiy tezkor tizimi to’liq oqilona 
yaratilishi kerak, ijodiy shaxsiy xususiyatlar, norasmiy usullar va nostandart yondashuvlarni 
muvofiq integratsiyalashdan iborat bo’lishi kerak. Rejalashtirish, boshqaruv qarorlari va 
nazorat ichida “jamoa” ishtirokchilarini ijodiy va rolli taqsimlanishi sodir  bo’ladigan 
asosini  yaratdi. Guruhni  samarali ishlashi uchun  ishonchi va hamdardligi  muhitini 
yaratish, xodimlarni  ijodga  rag’batlantirish zarur.