Namangan muhandislik-pedagogika instituti

Rostlashning statik qonuni. Rostlashning, qisqacha «P - rostlash» deb ataluvchi, statik (yoki mutanosib) qonuni quyidagi mutanosib tenglama orqali tavsiflanadi.

(14.1)

bu yerda, x – rostlagichning chiqish signali (yoki ijro etuvchi mexanizm rostlovchi organining nisbiy siljish) - kuchaytirish koeffitsienti (uzatish koeffitsienti); - rostlanuvchi kattalikning berilgan qiymatidan chetga chiqishi.

Manfiy ishora rostlovchi ta’sir rostlanuvchi kattalikning chetga chiqishini bartaraf etishini ko‘rsatadi. Ushbu qonunni amalga oshiruvchi qurilmalar statik yoki mutanosib rostlagichlar (qisqacha «P – rostlagich»lar) deb ataladi.

Kerak bo‘lgan tavsifni olish uchun kattaligi rostlanuvchi ob’yektning dinamik xususiyatlaridan aniqlanadigan ni o‘zgartirish kerak. P – rostlagichning uzatish funksiyasi) (14.1) ifodaga muvofiq quyidagicha bo‘ladi:

(14.2)

ni bilan almashtirsak rostlagichning amplituda-faza tavsifi (AFT) tenglamasiga ega bo‘lamiz:


Oxirgi tenglama statik rostlagichlarning amplituda-chastota (ACHT) va faza-chastota (FCHT) tavsiflari kirish chastotasiga bog‘liq emasligini bildiradi.

14.1-rasmda P rostlagichning tavsiflari keltirilgan. Statik tavsifning og‘ishi 14.1-rasmda rostlagichning uzatish koeffitsientiga bog‘liq.

Rostlanuvchi ob’yektlarning statik rostlagichlar bilan ta’minlanishi ob’yektlarning turli yuklarida rostlanuvchi kattaliklarning doimiy qiymatini ta’minlay olmaydi. Bunday avtomatik rostlash tizimlari statik xatoning mavjudligi bilan ta’riflanadi. Statik xato rostlagich sozlash parametrini konkret qiymatiga bog‘liq; qancha katta bo‘lsa, rostlashning statik xatosi shuncha kam bo‘ladi (14.1 - rasm, d). SHu bilan birga, rostlagich kuchayish koeffitsientining haddan tashqari o‘sishi tizimda sekin so‘nuvchi majburiy o‘tish jarayonining hosil bo‘lishiga olib keladi. O‘tish jarayonining egri chizig‘i 3 sozlash kattaliklari kichik bo‘lgan ART uchun xosdir. Ko‘rinib turibdiki, bu holda tizim yo‘l quyib bo‘lmaydigan darajada katta qoldiqli chetga chiqishga ega bo‘ladi. Tizimda (14.1 - rasm, d) egri chiziq 2 shaklida tasvirlangan o‘tish jarayonini ta’minlovchi mutanosib rostlagichning qiymatli sozlash parametrini tanlash kerak. Bunday tizimda rostlanuvchi kattalikning qoldiqli chetga chiqish va o‘tish jarayonining davomliligi unchalik katta emas.


14. 1- rasm. P- rostlagichning tavsiflari.

a-statik; b-amplituda-faza; c - faza- chastota; d - amplituda-faza; e ning turlicha sozlanishda rostlash tizimining o‘tish jarayoni e-rosglagichning yugurish egri chizig‘i
14.1-rasm, b tasvirlangan rostlagichning ACHT si absissalar o‘qiga parallel bo‘lib, undan masofada joylashgan. Rostlagichning FCHT si ham (14.1 - rasm, c) shunga o‘xshash joylashgan, lekin u absissalar o‘qidan n masofaga surilgan. Rostlagichning AFT si uzunlikka teng vektordan iborat bo‘lib, soat strelkasi yo‘nalishiga qarshi burchakka burilgan.