Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

 
5.Mulkchilik shakllari va korxonalar turi 
 
Respublika  qishloq  xo’jaligi  mamlakat  xalq  xo’jaligining  muhim  tarmog’i 
bo’lib,  u  aholini  ozik-ovkat  bilan  ta’minlaydi,  moddiy  farovonligini  oshirishda  juda 
katta ahamiyat  kasb etadi. 
Mamlakat  qishloq  xo’jaligi  intensiv  rivojlangan,  texnikalashgan,  dexkonchik 
madaniyatni  yuksak  darajaga  ko’targan  ixtisoslashtirishni  ichki  geografik  rayonlararo 
tugri  yo’lga  kuygan  va  chukurlashtirgandir.  Birok  O’zbekiston qishloq xo’jaligi yaqin 
o’tishmada  asosan  bir  tomonlama  rivojlantirilgan  edi,  “O’zbekiston  mamlakatning 
asosiy paxta bazasi” shiori amalda edi. Ya’ni, qishloq xo’jaligida bittagina o’zak soha 
bor edi. U ham bo’lsa paxta edi. 
Endilikda  mustakil  O’zbekiston  xalq  xo’jaligining  muhim  sohasi  -  qishloq 
xo’jaligida  bir  tomonlama  ish  to’tishning  og’ir  asoratini  boshidan  kechirmokda. 
Ziroatchilik  kilinadigan  yerlarda  tuprokning  teng  yarmining  shurlanib  ketganligi, 
ziroatchilik  qilish  madaniyatida,  ya’ni,  paxtadan  boshqa  sohalari  bo’yicha  agrotexnik 
tadbirlarining  unut  bo’lganligi,  aholini  birliamchi  qishloq  xujalik  mahsulotlari 
(birinchi 
navbatda 
don 
va  un)  bilan  ta’minlashdagi  kiyinchiliklar  paxta 

---

 
111 
yakkaxokimligining  asoratidir.  Zikr  kilingan  ob’ekiv  xolatlar  Respublika  xukumati 
tomonidan  chukur  taxlil  qilindi,  qishloq  xo’jaligi,  uning  tarmoq  tuzilishi  qayta  kurib 
chikldi.  Paxta  yakkaxokimligiga  nukta  kuyildi,  aholining  birlamchi  extiyojini 
kondirishga  xizmat  qiladigan  tarmoqlar  (va  birinchi  navbatda  bugdoy  yetishtirishga) 
asosoiy e’tibor karatildi. 
Ayni  paytda O’zbekiston qishloq xo’jaligi ko’p tarmoqli bo’lib, unga paxtachilik 
bilan  birga  gallachilik,  sholikorli,  kanopchilik,  uzumchilik,  sabzavodchilik  va 
polizchilik, 
karamolchilik, 
kuychilik, 
parrandachilik, 
yilkichilik, 
asalarichilik, 
pillachilik  sohalari  kiradi.  Mazkur  tarmoqlar  ham  o’zaro  bulinib  ketadi.  M. 
Ziroatchilikning 
gallachiligida 
bugdoychilik, 
arpachilik, 
makkajuxorichilik, 
chorvachilikning  kuychiligida  Qorako’lchilik,  Xisor kuychilik  va xakozo. 
Respublika  aholisining  60  %  idan  ortigi  (uning  ayrim  viloyatlarida  esa  80  %  i) 
qishloqlarda yashaydi. 
Mamlakatda  ishlab  chiqarilgan  yalpi  ijtimoiy  mahsulotning  26-27  %  i  milliy 
daromadining  esa  45  %i  xo’jaligida  yaratiladi.  Respublika  iqtisodiyotida  band 
bo’lgan aholining  46,5 %i qishloq xo’jaligi  bilan  shug’ullanadi. 
Bozor  iqtisodiyoti  munosabatining  karor  topishi  mamlakat  qishloq  xo’jaligining 
boshqarish  tizimiga,  undagi  mulkchilik  shakllariga,  qishloq  xo’jaligida  mahsulot 
yetishtirish  va uni harid  qilish  jarayonida  jiddiy  o’zgarishlar  kiritdi. 
Endilikda  mamlakat  qishloq  xo’jaligida  mulkchilikning  kuyidagi  shakllari  amal 
kilmokda: