Namangan muhandislik-pedagogika instituti «chizma geometriya va muhandislik grafikasi»

DIFFUZ AKS eTISH.

SHaffof sirtlar shunday xususiyatga egaki, tushayotgan yoru’lik ’ar tarafga bir maromda yoyiladi, ya“ni diffuz akslanish o osil bo’ladi. SHuning uchun, bunday sirtlarga o“anday burchak ostida o“arasangiz “am, ular bir xil ravshanlikga ega bo’ladi.

SHunday sirtlar uchun Lambert kosinus o’onuni adolatli bo’ladi. Bu o“onun aks etilgan yoru’lik mio dori va 8 burchakni kosinusi bilan munosabat o’rnatadi. 8 burchagi - bu I, intensivligdagi yoru’lik manbaiga L yo’nalishi va sirtga N normal orasidagi burchak. Tomoshabin ko’rayotgan aks etilgan yoru’lik mio’dori tomoshabin turgan joyiga bo’1ik emas.

Taro“oo yoru’1ik bilan yoritilganlik o“uyidagi formuladan o’isoblanadi: ^I_d q I,’k_d ’cosB (15.1)

^k_{d -} diffuz aks etilgan koeffitsient 0 - 1 oralio da o’zgarmasdir va materialga bo’1ik.

Agar L va N vektorlar normallangan bo’lsa, skalyar ko’paytmani ishlatib, tenglamani o“uyidagi ko’rinishda yozish mumkin:

^I_d q I, ^k_d’ (L’ N) (15.2)

Nuo“taviy yoru’lik manbai bilan yoritilgan narsalar kontrast bo’lib ko’rinadi.

Bu effekt keyingisiga o’xshaydi: o“oron’i xonaga o“o’yilgan narsa foto chao nashda ko’rinadi.

Ko’pincha real mojarolardan faro“lanib, berilgan “olda ’ar xil sirtlardan aks etilishlardan yaratilgan doimiy yoru’lik deb bilinadigan taro oo nurlar yo’o“.

SHunday yoru’lik aslida real sharoitlarda “ar doim bo’ladi. Narsa nuo“taviy yoru’lik manbalardan chio“adigan to”ri nurlardan “imoya o“ilingan bo’1sa “am, u bari bir ko’rinadi, chunki taro“oo“ nurlar bor.

Bo’yash o“oidasi o’uyidagi ko’rinishda yoziladi:

I q ^I_a ^k_a Q ^Ir’ ^k_d (L‘N)

bu erda

(15.3)

^I_a - taro“oo“ nurlar;

^k_{a -} narsani sirtlaridan o“aytariladigan taro“oo“ nurlarni mio“dorini anio laydi.

Nuo’ta yoru’lik manbaini tomoshabin ko’zlari pozitsiyasi bilan to”ri kelishi o“u1ay bo’ladi. Bu olda, soyalar parallel bo’lishadi (markaziy proektsiyalar olida aylantirishdan keyin).

Lekin endi, agar bir xil rangli ikkita sirtlar bir biriga parallel bo’lishsa va ularni tasvirlari bir biriga yopishsa, sirtlargacha normallar bir xi1 bo’ladi va tegishli, sirtlar bir xil bekiladi va ularni ajratishni iloji bo’lmaydi.

Bu effektni yo’o“otish mumkin, agar tushadigan nurlarni energiyasi masofa kvadratiga to”ri proportsional bo’lsa. Bu masofada nurlar yoru’lik manbaidan sirtgacha va teskari, tomoshabin ko’zlarigacha yuradi. Bu masofani R o“ilib belgilasak,

I q ^l_a^k_{a Q} ^I{k_d(^L N)/R²

ko’rinishida yozamiz.

(15.4)

L

sirt
Rasm. 15.1. Sirtga o’tkazilgan normal

va tushuvchi nur.
Lekin, bu o’oida bilan amaliyotda foydalanish o iyin. YOru’1ik manbai cheksizlikda bo’lganda, parallel proektsiya uchun R masofa “am cheksizlik bo’ladi. Markaz proektsiya xolda bo’1sa ’am, I/R² mio’dori keng diapazondagi maonolarni olish mumkin, chunki ko’rish nuo“tasi ko’pincha ko’rinadigan narsalardan yao“in bo’ladi.

Natijada bir xil L va T orasidagi 8 burchaklarga ega sirtlarni bo’yash faro“lanadi.

Real “olatni, (realistikni) agar R² ni rQk ni almashtirsak, olish mumkin. Bu erda - baozi konstanta, r - proektsiya markazida sirtgacha bo’lgan masofa, k- ixtiyoriy konstanta bo’1ib, real tasvir chio“guncha o’zgartiriladi.
I q ^I_a ^k_{a Q} I{ _d (L N)/( r Q k ) ^(15.5)

Rangli sirtlardan diffuz aks etishni ko’rsatish uchun tenglama aloxida och- ko’k, to’o“ o“izil va sario’ ranglar uchun yoziladi.

SHuning ustida, bu ranglar uchun o“aytarilish konstantalar uchta rao“amlar

^{yordamida beriladi (k}dc› ^{ş kdy)•}

Bu erda o’o’shimcha asosiy ranglar ishlatiladi, chunki yoru’likni bo’yash - subtraktiv jarayondir.

Masalan, sario“ sirt uchun ^k_dp ^{1.00, k}_d>q0.00s ^k_dcq^0.00. sario“ yoru’lik to’la aks etiladi, to’o’ o“izil va och-ko’k yoru’1iklar to’1a o’chiriladi.

Tushadigan yoru’lik bo’yalgan bo’lsa, aks etilishda uning uchta o o’shimcha ranglar intensivligi ^kdc› _In VG ^kdy tegishli proportsional bo’ladi, taro’oo’ nurlar esa nuo“ta manbai ega bo’lgan rangga ega. SHuning uchun och-ko’k komponenta uchun

^Ic ^{q l}ac^kac ^{Q I{}c^kdc(^{L N)/(/ Q k) (15.6)}

O’xshagan tenglamalarni to’o“ o“izil O O va sario“ (Iy) komponentalar uchun

yozish am mumkin.

2.