Наманган муҳандислик-технология институти Муҳандислик-технология факультети

4.Пул-кредитсиёсатинингасосиййўналишлари

Марказийбанк 2020 ва 2021−2022 йилларучунпул-кредитсиёсатинингасосиййўналишлариниеълонқилди. 2020 йилда ЯИМ ўсишсуръатлари 5,2−5,5 фоиз, 2021−2022 йиллардаеса 5,5−5,8 фоизгачаниташкилетишипрогнозқилинмоқда.

Иқтисодийривожланишнингасосийссенарийсигакўра 2020 йилдаялпиичкимаҳсулот (ЯИМ) ҳажминингреалўсиши 5,2−5,5 фоизниташкилетиши, 2021−2022 йилларда 5,5−5,8 фоизгачатезлашишипрогнозқилинмоқда. ЎзбекистонМарказийбанкиеълонқилганИнфлятсионтаргетлашгаўтишорқалипул-кредитсиёсатиниамалгаоширишнинг 2020 йилва 2021−2022 йиллардавригамўлжалланганасосиййўналишларитўғрисидагибаёнотдабуҳақдасўзборади.
Аввалроқ еълонқилинган «Фуқароларучунбюджет» лойиҳасида 2020 йилдасоф ЯИМ ўсишсуръатлари 5,5 фоиз, 2021−2022 йиллардаеса 5,8−6,2 фоиздаражасидапрогнозқилинганеди.
Марказий банк 2020 йилдаинфлятсионтаргетлашгаўтишиҳақида ҳам хабарберилган эди. Инфлятсиядаражасини 2021 йилда 10 фоизгачапасайтиришҳамда 2023 йилда 5 фоиздаражадагидоимийинфлятсионмақсадни (таргет) ўрнатишрежалаштирилмоқда.
Тижоратбанкларитомонидан иқтисодиётгаажратиладиганкредитлар қолдиғинингўсишсуръатлари ЯИМ номинал ҳажминиўсишсуръатларигамутаносибравишда, жумладан, 2020 йилда 20−25 фоизатрофида (валютакурсиўзгаришлариниҳисобгаолмаганда) бўлишикутилмоқда.
Солиқ-бюджетсоҳасида умумийфискалбаланстақчиллигинингмаълуммиқдордақисқаришиҳамдадавлатташқиқарзинингбелгиланганпараметрлардоирасидашаклланишикутилмоқда. Умумийфискалбаланснинг 2020 йилдаЯИМганисбатан 2,7 фоизданошмаслиги, 2022 йилгақадарбосқичма-босқич 1,5 фоизгачапасайибборишива келгусийиллардаушбударажадасақланибқолишипрогнозқилинмоқда.
Қатъийпул-кредитсиёсатиюритилишива фискалбаланстақчиллигинингқисқарибборишишароитидахусусийва хорижийинвеститсияларҳажминингошишииқтисодийўсишнингпрогнозкўрсаткичларигаеришилишигахизматқилади. Шунданкелибчиқиб, дастлабкиҳисоб-китобларгакўракелгусийилларда тўловбалансинингжориёператсиялар ҳисобварағиманфийсалдосиЯИМганисбатан 2020 йилдаги 7 фоиздан 2022 йилда 5,9 фоизгачапасайибборади. Ушбутақчилликнингасосанташқимолиявийманбалар, хусусан, инвестиционресурсларҳисобиданқопланибборишинатижасидавалютаалмашувкурсигасезиларлидевалватсионбосимниюзагакелтирмаслигикутилмоқда.
Асосийссенарийбўйичайилликинфлятсиядаражаси 2020 йилохирида 12−13,5 фоиз оралиғидабўлиб, 2021 йилда бирхонали сон даражасига тушадива 2023 йилдаесаасосий 5 фоизлик таргетгаеришилади.
Ушбуссенарийгакўра, ташқииқтисодийшароитларнингжорийтенденсияларисақланибқолиб, асосийсавдоҳамкордавлатлариқтисодиётидакескинўзгаришларюзагакелмайдиҳамдаасосиекспорттоварларинархларива трансчегаравийпулўтказмаларўсишинингижобийдинамикасисақланибқолади.
Прогнозларгакўраинфлятсиябўйичадоимиймақсадликўрсаткичгаеришишмақсадида пул-кредитсиёсатинингқатъийшароитлари сақланибқолинадива бундаиқтисодиётда ижобий реал фоизставкалар таъминланади.
Асосиййўналишларда инфлятсионтаргетгаеришиш ва пул-кредитсиёсатиинструментлари, механизмларива жараёнлариниинфлятсионтаргетлашрежимистандартларигамувофиқлаштириш бўйичаамалгаошириладиганбарчачора-тадбирларбатафсилёритилган. Хусусан:
оператсионмеханизмниривожлантиришсоҳасида:
асосийфоизставкаси ва фоизкоридори, пул-кредитсиёсатиоператсионмеханизминингсамаралиишлашинитаъминловчибозоринструментларитўплами, шу жумладан, кредитва депозитауксионлари, овернайтдепозитва кредитларжориетиладиҳамдазарурҳоллардаМарказий банк облигатсияларимуомалагачиқарилади;
ичкивалютабозориниривожлантиришстратегиясини ишлабчиқишкўздатутилганбўлиб, бундатижоратбанкларинингвалютакурсишаклланишида маркет-мейкерсифатидагиролинибосқичма-босқичошириббориш, валютаинтервенсиялариниўтказишгабўлганёндашувнитакомиллаштириш, шунингдек, ҳосилавийинструментларни (своп, опсионва фючерслар) жориетишмасалалариинобатгаолинган;
имтиёзликредитлашамалиётинибозортамойиллариасосидақайтакўрибчиқишорқали кредитбозоридагисегментатсиядаражаси пасайтирибборилади;
таҳлилий-прогнозлашсалоҳиятиниоширишсоҳасида:
макроиқтисодийтаҳлилва прогнозлаштириштизими (ФПАС) ва замонавиймоделлаштиришинструментларижориетилади;
аҳолива тадбиркорликсубъектларининг инфлятсионкутилмалари ва инфлятсияомилларини эмпирикмоделларасосидадоимийўрганибборишуслублариишлабчиқилади.
коммуникатсиясиёсатинитакомиллаштиришсоҳасида:
кенгжамоатчиликва бизнесвакилларигаинфлятсиянингасосиёмилларива пул-кредитсиёсатичораларинингўзвақтидаетказилишиникўздатутувчи коммуникатсиясиёсатинингзамонавийтамойиллариишлабчиқилади;
бозориштирокчиларибиланмулоқот қилишнингсамаралимеханизмларинитатбиқетишбўйичатизимлиишларйўналишларибелгиланди.
Шунингдек, банк тизиминиислоҳқилиш стратегияси доирасидатижоратбанклариниаҳолива бизнесвакилларинингжамғармалариниинвеститсияларгаайланишига, иқтисодиётдаузоқмуддатлипулларнингшаклланишигахизматқиладиганмолияинстутитларигатрансформатсияқилишбўйичаишларамалгаоширилади.
Банк тизимидамолиявийбарқарорликнитаъминлашва юзагакелишимумкинбўлганхатарлареҳтимолиникамайтиришмақсадида макропруденсиалназоратнингсамараличоралари ишлабчиқилиширежалаштирилган.
Инфлятсиянинг номонетаромилларини пасайтиришмақсадидауларнинг ҳар бирибўйичачуқурва ҳар томонламатаҳлиламалгаошириладиҳамдаишлабчиқилгантаклифларкейинчаликҲукуматгава тегишливазирликва идораларгакиритибборилади.
Бунданташқари, келгусийиллардамонетар-фискалва таркибийсиёсатсоҳасидагиислоҳотларни самаралимувофиқлаштириш бўйичабиргаликдагиҳаракатларникучайтиришгаалоҳидаеътиборқаратилади.
Шунингдек, асосийставканикўрибчиқишбўйичаўтказиладиганМарказий банк бошқарувийиғилишларисонибирйилда 4 тадан 8 тагаоширишграфигитасдиқландива бошқарувйиғилишларинишанбаданпайшанбакунигаўзгартирилди.
Шу муносабатбилан, 2019 йилнинг 26 ноябркунисоат 11−00 да ОАВ вакиллариучунМарказий банк ва Молиявазирлигираҳбарларииштирокидаматбуотанжуманиташкиллаштирилмоқда.
Пул-кредитсиёсатининг 2020 йилва 2021−2022 йиллардавригамўлжалланганасосиййўналишларитўлиқматниМарказий банк веб-сайтидажориййилнинг 30 ноябригақадареълонқилинади.