Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakultet

Muammoning o’rganilganlik darajasi. 
Organizmga har xil inten-
sivlikdagi harorat ta’sir ettirilganda, hujayra va to’qimalarda juda katta 
o’zgarishlar kuzatiladi. Hujayra organellalari orasida mitoxondriyalar ana shunday 

---

5 
o’zgarishlarga eng sezgiri hisoblanadi [Musaev X.N., Almatov K.T., 1988; 
Almatov K.T., 1990; Almatov Sh.K., 2003; Almatov Sh.K. va b., 2003].
Tashqi muhitning yuqori harorat ta’sirida mitoxondriyalarining struktura va 
funksiyalarida bo’ladigan o’zgarishlarni dorivor moddalar bilan qayta tiklash eng 
avvalo shu a’zo hujayralarda kuzatiladigan funksional o’zgarishlar mexanizmini 
yanada to’liqroq tushunishga imkoniyat yaratadi. Ana shunday biologik faol 
moddalarga tokoferol ham kiradi. Tokoferol asosan dorivor modda sifatida mushak 
distrofiyasi, dermatomiozit, amotrofik oqsil sklerozi, menstriual siklning buzilishi, 
homiladorlikni normal kechishiga xavf tug’ilganda va erkak jinsiy bezlari faoliyati 
buzilganda qo’llaniladi. Ayrim dermatoz, psoriaz, periferik qon tomirlar 
spazmasida tokoferol yaxshi samara berishi to’g’risida ham ma’lumotlar olingan. 
Pediatriya amaliyotida tokoferol sklerodermiya, gipotrofiya va boshqa 
kasalliklarda samarali dori vositasi ekanligi aniqlangan [Mashkovskiy M.D., 
1987]. Tokoferolni turli xil kasalliklarni davolashda foydalanganligiga qaramasdan 
mitoxondriyalarning strukturasi va funksiyasiga ta’siri o’ta yuqori muhit harorati 
sharoitida o’rganilmagan. 
Tadqiqot maqsadi va
vazifalari: 
Biz o’z oldimizga yuqori (41-42
0
C) muhit 
haroratini kalamushlarni jigari mitoxondriyalarining nafas olish va oksidlanishli 
fosforlanishiga tokoferol qanday ta’sir ko’rsatishini aniqlashni maqsad qildik. 
Tadqiqot vazifalari: 
1-Termoneytral va yuqori haroratda jigar mitoxondriyalarida suksinatni 
oksidlanishini aniqlash; 
2-Glutamatni oksidlanishi va oksidlanishli fosforlanishiga tokoferol qanday 
ta’sir ko’rsatishini aniqlash. 
3-Yuqori harorat ta’sirida organizmda kechadigan biologik va fiziologik 
jarayonlarni o’rganish.