Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakultet

 
2.3. Jigar mitoxondriyalarini nafas olishi va oksidlanishli fosforlanishini 
aniqlash 
Mitoxondriyalarning 
nafas 
olishi 
va 
oksidlanishli 
fosforlanishi 
polyarografiya usuli bilan aniqlandi [Almatov K.T., Axmerov R.N., Zaripov B.Z., 
Irgashev M.S., Allamuratov Sh.I., 1993 b]. Buning uchun polyarografiya 
idishchasiga ―yacheyka‖ 1 ml o’lchash muhiti (saharoza 250mM, Kcl 50mM, 
KH2PO
4
5mM, pH 7,4) quyilib, ustiga oksidlanish substratlaridan biri (10mM dan 
suksinat, yoki α-ketoglutarat) qo’shiladi. Polyarograf ishga tushiriladi, polyarograf 

---

39 
perosi to’g’ri chiziq bo’ylab yoza boshlaydi. Undan keyin polyarografiya 
yacheykasiga mitoxondriya (0,05-0,06ml; 3-4mg oqsilli) qo’shiladi. Mitoxondriya 
nafas ola boshlaydi (V
2
holat), ya’ni mitoxondriya o’lchash muhitidagi kislorodni 
iste’mol qila boshlaydi, buni polyarograf perosi yoza boshlaydi, oradan 30-40 
soniya o’tishi bilan polyarografiya yacheykasiga 150-200mkM ADF solindi, 
natijada birdaniga mitoxondriyaning nafas olishi keskin tezlashib ketdi (V
3 
holat). 
Bu mitoxondriyaga qo’shilgan ADF o’lchash muhitidagi F
n
bilan qo’shilib ATF 
hosil bo’lishi boshlanganligini bildiradi va buni oksidlanishli fosforlanishli holat 
deb ataladi. Qo’shilgan ADF ning hammasi ATF ga aylanib bo’lgandan keyin 
mitoxondriyaning nafas olishi keskin sekinlashdi. Buni (V
4
holat) tinchlik, ya’ni 
ishlab bo’lgandan keyingi dam olish holati deb ataladi. Demak, mitoxondriyaning 
nafas olishi ADF qo’shilganda qancha tez bo’lsa, o’shancha ko’p ATF 
sintezlanadi, chunki nafas olish koeffitsienti V
3
/V
4
ga nisbati bilan belgilanadi. 
Mitoxondriyaning nafas olish koeffitsienti Chans uslubi bilan (NK
CH
) aniqlandi. 
(V
3
/V
4
) [Shance B, Williams G.R., 1955]. Undan tashqari, mitoxondriyaning 
ATFni sintezlash faoliyatini baholashda ADF/O (R/O) koeffitsientidan ham 
foydalaniladi. Bunda mitoxondriyaga qo’shilgan ADF ning barchasi to’la ATF 
sintezlangan paytida sarflangan kislorodning miqdoriga nisbati o’lchanadi. Bu 
nisbat qancha katta bo’lsa mitoxondriyaning energiya ishlab chiqarishi 
o’shanchalik yuqori bo’ladi. Nazariy tomondan mitoxondriyada suksinatni 
oksidlanishda 2 ta, NAD ga bog’liq substratlarning oksidlanishida 3 ta molekula 
ATF hosil bo’ladi. Amalda, yaxshi holatda ajratib olingan mitoxondriyalarda 
ADF/O suksinat oksidlanishida ikkiga, NADga bog’liq substratlarning 
oksidlanishida uch mol ATF hosil bo’ladi. 
Yacheykaga oksidlanishni fosforlanishdan ayiruvchi 2.4-dinitrofenol 
qo’shilsa mitoxondriyaning nafas olishi keskin tezlashib ketadi va tugaguncha 
davom etadi. Buni erkin oksidlanish deb ataladi. Yacheykaga qo’shilgan 2,4-
dinitrofenol miqdori 5.10
-5
M ni tashkil qiladi. 
Mitoxondriyalarning nafas olish tezligi, nanogramm atom kislorod/daqiqa 
mg oqsilda ifodalanadi. 

---

40 
Mitoxondriyaning 
NAD.N-oksidaza 
va 
suksinatoksidazalarining 
aktivliklarini 
aniqlash 
uchun 
bir 
marta 
muzlatilib 
(-5-7
0
C) 
eritilgan 
mitoxondriyalardan foydalanildi [Almatov K.T. va boshqalar, 1993b]. NAD.N-
oksidazani aktivligini aniqlash uchun 1 mmol NAD.N, suksinatoksidazani 
aktivligini aniqlash uchun 10 mmol suksinatni 1 ml.li polyagrafiya yacheykasiga 
solindi. O’lchash muhiti: 0,25M saharoza, 10mM tris-Hcl (pH 7,4) lardan iborat 
bo’ldi. Yacheykaga solingan mitoxondriyaning miqdori 3-5 mg oqsilni tashkil 
qildi. Oksidazalarning aktivligi nanogramm atom kislorod/min mg oqsilda 
aniqlandi.