Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
131 
4.Дударь А. К.
Ядовитые и вредные растения лугов, сенокосов, пастбищ. — 
Москва: Россельхозиздат, 1971. — С. 20. — 96 с. — 44 000 экз. 
PRUNUS CERASUS VA PRUNUS EMARGINATA KIMYOSI 
Ma’qulov Islom Rustamovich,magistr 
Anotatsiya: mazkur maqolada
Prunus cerasus
va
Prunus emarginata
o’simligi
tarkibida uchraydigan turli hil bialogik faol moddalar asosan poliizopreniodlarni
taxlil qilindi. 
Prunus emarginata
(achiq gilos,nordon gilos) ranodoshlar oilasiga kiruvchi daraxt. 
Chet el olimlari tomonidan turli sharoitlarda o’sadigan turli navlarning mevasi
,guli,bargi va boshqa organlari tarkibidagi oziq moddalar o’rganilgan va bir biriga
taqqoslangan va turli sohalarda foydalansh uchun tavsiya etilgan.(1-3) 
Prunus emarginata o’simligining mevasi nordon tami ,rangining yorqin qizildan
qoramtir qizilgacha bo’lishi yoqimli tami turli hil ichimliklar tayyorlashda muhim
ahamiyat kasb etadi.Bundan tashqari mevasini quritilgan holda saqlash muhim
ahamiyat kasb etadi.
Mevasi bargi ,guli va bargi tarkibida uchraydigan turli hil moddalar
poliizoprenoidlar, flavanoidlar,alkaloidlar bialogik faol moddalar va turli hil makro
va mikro elementlar tibbiyotda turli kasalliklarni oldini olishda masalan :yurak
kasalliklari,altgeymer kasalligi, yallig’lansh kasalligi, rak va qandli diabed
kasalligining uzoq muddatli formalarini davolashda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Achiq gilos ishtahani ochadi, past qon bosimini ko’taradi, organizmda kechadigan
kuchli oksidlansh reaksiyasini sekinlashtirishda muhim ro’l o’ynaydi.
O’zbek olimlari tarkibida izoprenoidlar bo’lgan dorivor o’simliklarni o’rganish
sohasida ko’plab ishlar olib borilmoqda.(1) 
Ilmiy adabiyotlarda acachiq gilos mevasining tarkibida 100 g sof og’irligida 8-
21,5 g saxaridlar asosan glyukoza ,saxaroza va fruktozadan iborat bo’ladi. 100 g sof
og’irligida 295 -1742 mg turli xil organik kislotalar asosan ,olma kislotasi,xin
kislotasi,salitsil kislota, yantar kislotasi bo’ladi. 
Polifenollar miqdori 100 g sof og’irligida 254-407 mg turli xil polifenollar
bo’ladi.O’simlik tarkibida polifenollar antioksidant, bakteridsid va fungitsid xossalari
tufayli ulardan turli maqsadda foydalaniladi.Ko’pgina polifenollar yaxshi
kompileksonlar bo’lib metal ionlarini bog’laydi.Asosiy fenol kislotalar : kafein,
xinon kislota va para kumarin kislota.
Achchiq gilos tarkibida uchraydigan eng muxim birikmalardan biri
flavanoidlardir. Ulardan rutin, kverzitin ,kaemferollarning glikozidlari muhim
ahamiyatga ega. Flavanoidlar antioksidant modda mustahkamligini oshiradi, jigar va
oshqozon ichak tizimini mustahkamlaydi,miya va yurak tizimini yaxshilovchi vosita
sifatida muhim axamiyat kasb etadi.
Mevasining etdor shirasi ttarkibida antosianidlar uchraydi ,bu moddalar qizil
rang beradi. Mevasi tarkibida oz miqdorda 200- 2000 ultramiligram miqdorda
antioksidant 
moddalar 
uchraydi.Bundan 
tashqari 
makroelementlar 

---