Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
24 
4. Achchiq glikozidlarning o’simliklar dunyosida tarqalishi 
5. Achchiq glikozidlarning tibbiyotda ishlatilishi 
Uchbarg o’simligi, mahsuloti va oilasining nomi, o’simlik va mahsulotning tashqi 
ko’rinishi, o’sadigan joylari, yig’ish va quritish, kimyoviy tarkibi, tibbiyotda ishlatilishi va 
dori turlari. 
Ko’kamaron o’simligi, mahsuloti va oilasining nomi, o’simlik va mahsulotning tashqi 
ko’rinishi, o’sadigan joylari, yig’ish va quritish, kimyoviy tarkibi, tibbiyotda ishlatilishi va 
dori turlari (qaysi o’simlik bo’lsa u bilan ishlar bajariladi). 
Laboratoriya ishi: O’rganiladigan ob'yеkt: Ko’kamaron 
Bajariladigan ishlar: 
Dorivor o’simlikliklarning morfologik tasviri va ularning mahsulotlarini tashqi 
ko’rinishini o’rganish. 
Monotеrpеn (achchiq) glikozidlarning achchiqlik ko’rsatkichini organolеptik usul –
Vazitskiy usuli bilan aniqlashni og’zaki o’zlashtirish. 
Ko’kamaron- Scutellariya comosa. 
O’simlikning nomi Scutellariya comosa. 
Oilasi Lamiaceae. 
Mahsulotning tashqi ko’rinishi: Tayyor mahsulot o’simlikning yer ustki qismidan 
iborat, o’tmas uchli, tekis qirrali, tuksiz to’pbarglar, o’tkir uchli barglardan tashkil topgan 
Gullari mayda, sariq boshoqda joylashgan Mahsulot achchiq mazaga ega. 
Kimyoviy tarkibi: Mahsulot tarkibida achchiq glikozidlar - gentsiopikrin, 
eritrotsentaurin, alkaloidlar (asosiysi gentsianin), flavonoidlar va boshqa moddalar 
bo’ladi. 
Eritrotsentaurin 
Ishlatilishi:
Mahsulotdan tayyorlangan preparatlar imunetitni tiklovchi ishtaha 
ochish hamda ovqat hazm qilish protsessini yaxshilashda qo’llaniladi. 
Dorivor preparatlari:
Damlama, nastoyka. Mahsulot achchiq nastoyka hamda 
achchiq yig’ma-choylar tarkibiga kiradi. 
Talabalar bilimini baholash. Talabalarning darsga tayyorgarlik darajasi va mavzuni 
o’zlashtirishi dars jarayonning turli bosqichlarida yozma va og’zaki so’rov (”aqliy xujum”, 
“munozara”) va quyida keltirilgan boshqa tehnologiyalar yordamida aniqlanadi. 
Vaziyatli masalalar: 1. Achchiqlik ko’rsatkichini aniqlash usulini tushuntiring 
2. Achchiq glikozidlar tasnifini tushuntiring. 
“
Bumerang” usuli
: Talabalar kichik bir nechta guruhlarga bo’linadi va vazifa 
yozilgan material tarqatiladi. Har bitta guruh o’z fikrlarini bayon qiladi va guruhlar 
orasida savol-javob ketadi. O’qituvchi yordamida fikr umumlashtirilib to’qri javob 
aniqlanadi. 
I-guruh vazifasi: 
1. Ko’kamaron o’simligi morfologik ko’rinishi. 

---