Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

I. Assidiyalar sinfi
ga 100ga yaqin tur kiradi. 3ta turkumga bo’linadi: 
1. Yakka assidiyalar uzunligi 2-3mmdan 40-50 smgacha boradi. 
Waster ascidia
ya’ni 
harakatchan assidiya suvning quyi qismida harakat qiladi. 
2. Kolonial assidiyalar - Synascidia. Bularda bir nechta assidiya birlashib 
tashqarisidan parda bilan o’raladi. Ularda chiqish sifoni bo’ladi. 
3. Olovtanlilar turkumi - Pyrosomata. Bular ham kolonial holda yashaydi. 
Kurtaklanish yo’li bilan 4 ta assidiyadan bitta guruh hosil bo’ladi. Ular umumiy bitta 
tunika bilan o’ralgan bo’ladi. Koloniyasining uzunligi 20-40sm.3-4m ga yetadigan 
koloniyalari ham uchraydi. Bitta olovtanli assidiyaning uzunligi 3-5mm. Bularda 
yorituvchi hujayralar bor. Yorituvchi hujayralarda yorituvchi bakteriyalar olovtanlilar 
bilan simbioz holda yashaydi. 
II. Salplar sinfi
. Bu sinf 25 turni o’z ichiga oladi, 2ta turkumi bor:
1. Xaqiqiy salplar-Dismomyarie. 2. Bochkalilar-Cuctomuarus. 
Salplarni tanasi yupqa parda bilan qoplangan.Tanasini o’rab turuvchi muskullar 
tizimi tashqa tomondan ko’rinib turadi. Jinsiy va jinssiz usulda ko’payish navbatlashib 
turadi.Jinssiz ko’payish jarayonida bitta salpning orqa uchida stolon hosil bo’ladi.Bu 
stolondan qiz jinsli salplar hosil bo’ladi va ular kurtaklanish yo’li bilan zanjirga o’xshash 
koloniya hosil qiladi.Kurtaklanishdan hosil bo’lgan yangi individda tuxumdon va 
urug’don bo’ladi lekin ular barcha qobiqlilar vakillari singari jinsiy hujayralari bir vaqtda 
yetilmaydi. Salplar asosan tropik dengizda yashaydi. 
III. Apendikulyariya
lar sinfi. 60ga yaqin turni o’z ichiga oladi. Suvda erkin suzib 
yuradi.Gavdasi 0, 5-3mm dan 1-2 smgacha uzunlikda.Apendikulyariyalarni atrial 
bo’shlig’i bo’lmaydi.Haqiqiy pardasi ham bo’lmaydi.Tashqi ko’rinishi assidiya 
lichinkasiga o’xshash.Apendikulyariyalar maxsus uyacha hosil qilish hususiyatiga ega va 
bu uychasi ifloslanishi sababli har 4-20 soat ichida yangi uyacha hosil qiladi. Bu sinf 
vakillari lichinkalik davrida ham ko’payish hususiyatiga ega. Bunday hususiyatli 
hayvonlar neotenik guruh hayvonlar hisoblanadi. 
Lichinkaxordalilarning tashqi va ichki tuzilishi ham o’ziga xos tuzilgan. 
Yuqorida aytib o’tilganidek qobiqlilar tanasi tunika bilan qoplangan.tunika ichida 
mantiya bor. Tunika kimyoviy jihatdan o’simliklarning selluloza qobig’iga o’xshash. 
Tanasida ikkita sifon bor. Biri og’iz sifoni, ikkinchisi chiqish ya’ni kloaka sifonidir. 
Ichki tuzilishida ham boshqa hayvon tiplariga o’xshamaydigan tuzilishlar mavjud. 
Hususan, qon aylanish sistemasi tutashmagan ya’ni bir-biriga bog’lanmagan ikkita tomiri 
bor. Yuragining shakli xaltasimon. Undan ikkita qon tomiri chiqadi. Yurakdan chiquvchi 

---