Namangan davlat universiteti raxmatova xayrixon ashiraliyevna pedagogik diagnostika

18-rasm. Tarbiyaviy vaziyatlarning asosiy turlari 
Asosiy turlari 
Namoyon bo‘lish darajasiga ko‘ra 
Davom etish darajasiga ko‘ra 
Sust kechadigan
tarbiyaviy 
vaziyatlar 
Faol kechadigan
tarbiyaviy 
vaziyatlar 
Tez sur’atda 
o’tadigan
tarbiyaviy
vaziyatlar
Uzoq davom
etadigan
tarbiyaviy 
vaziyatlar 

---

106
1. Hamkorlik
– tarbiyalovchi vaziyatning o‘zaro harakati bo‘lib, unga ko‘ra 
sub’ektlardan biri ikkinchisining ruhiy-jismoniy holatini to‘la xis etadi va 
voqelikka, masalaga nisbatan o‘zining salbiy munosabatini o‘zgartirgan holda, 
vaziyatning rivojlanishi va ijobiy tus olishiga sabab bo‘lishi mumkin. Hamkorlik 
asosida sherigi bilan o‘zaro harakat qilish, kayfiyati qanday bo‘lishidan qat’iy 
nazar uning osoyishtaligi haqida qayg‘urish yotadi.
2. O‘zaro ziddiyatga borish (konfrontatsiya)
– ikki qarama-qarshi taraflar 
tomonidan bir-birlarining ob’ektiv va sub’ektiv xarakterga ega pozisiyalarini qabul 
qilmaslik sanalib, vaziyatni ijobiy hal qilishni qiyinlashtiradi. 
Tarbiyalovchi vaziyatlar uzoq muddatli pedagogik faoliyat strategiyasini 
ishlab 
chiqish bilan bog‘liq bo‘lib, ular tarbiyaviy masalalarning yechimini topishni 
taqozo etadi. Tarbiyalovchi vaziyatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: ma’lum bir 
davr yoki o‘quv yili mobaynida tarbiyaviy jarayonning maqsadini aniqlash; turli 
yoshdagi 
o‘quvchilar 
uchun 
mo‘ljallangan 
o‘quv 
muassasalarida 
tashkillashtirilayotgan tarbiyaviy tadbirlarning metod va shakllarni aniqlash. 
Pedagogik vaziyatlarning tahlili masalalarni yechishda kelgusidagi faoliyat 
jaryonida turli variantlarni izlashga imkon beradi. Biroq, o‘quv tarbiyalovchi 
vaziyatlar tahlilining murakkabligi shundaki, pedagogning faoliyati mazkur 
vaziyatni yechish uchun belgilangan vaqt omiliga bog‘liq. Doimiy ravishda 
masalalarni yechish bilan band bo‘lib qolgan o‘qituvchi haddan tashqari charchashi 
mumkin. Bu esa o‘z o‘rnida tarbiyalovchi vaziyatning tahlilini qiyinlashtiradi.
Tarbiyalovchi vaziyatlarni tahlil qilish jarayonida quyidagilarga e’tibor berish 
lozim: o‘quvchining ta’lim olish va bilimlarin boyitishga nisbatan munosabati; 
talabaning bilim va ko‘nikma darajasi; konkret pedagog, o‘qituvchi bilan o‘zaro 
munosabatlar; pedagog muloqoti uslubi; ma’lum bir sinf yoki guruhda o‘zaro 
munosabatlar xarakteri; ota onalarning ma’lum bir fan va ta’lim olish jarayoniga 
nisbatan munosabati; pedagoglar o‘rtasidagi muloqot, ta’lim berish uslubi; u yoki 
bu o‘quv fanining kerak yoki kerak emasligi haqidagi jamoat fikrining ijtimoiy 
yo‘nalishi. 
Barcha omillar talaba xatti-xarakati, xulqi, muloqot xarakteri, ta’lim 
jarayonidagi munosabatiga katta ta’sir o‘tkazadi.