|
Rivojlanish omillari
Ichki (biologik etilish miqdorning
o‘zgarishi va jinsiy energiyani yo‘nalganligi)
va tashqi (ijtimoiy jamiyatni ota-onalar bilan
qo‘shilishi)
Qiymati
Rivojlanishning
dinamik
kontseptsiyasi,
insonning
ma`naviy
dunyosini birligi, bolalikning ahamiyati, ota-
onaning ta`sirining muhimligi va doimiyligi
46
ko‘rsatilgan. Bolaning ichki dunyosiga
munosabatda aniq diqqat g`oyasi
Tanqidga uchraganligi
-afsonaviyligi
-tadqiqotning
talab
qilinayotgan
shakliy metodlarining yo‘qligi,
-statistik ma`lumotlarning yo‘qligi
-tekshirishning murakkabligi;
-o‘smirlik
yoshi
chegaralaridan
tashqarida
rivojlanish
imkoniyatlariga
qarashlarning pessimistligi
5-Mavzu: A.Adlerning individual psixologiyasi
Reja:
1.Individning psixik hayotining asosi sifatida teleologik determinatsiya tamoyili.
2. A.Adlerning nazariyasida ijtimoiy mayl konsepsiyasi.
3.Hukmronlikka ishtiyoq, ustunlik, mukammallik. 4.Hayotiy reja va yolg‗on
maqsadlar tushunchasi.
Tayanch so‘z va iboralar:
6-mavzu: K.Yungning analitik psixologiaysi
Reja:
1.K.Yungning analitik psixologiyasini umumiy tavsifnomasi.
2.K.Yung bo‗yicha psixika tuzilishi.
3.Jamoaviy ongsizlik individ psixik hayotining asosi sifatida.
4. K.Yung bo‗yicha shaxs rivojlanishi.
Tayanch so‘z va iboralar:
K.G.Yung
psixoanalizni
qayta
ishlab
chiqishi
natijasida
psixologiya,
falsafa, astrologiya, arxeologiya, mifologiya, teologiya va adabiyot kabi
47
bilimlar sohasiga doir murakkab g‘oyalar kompleksi vujudga keldi. SHu
bois Yung nazariyasi anglanilishi eng murakkab bo‘lgan psixologik nazariya
hisoblanadi.
Yung qarashiga binoan ―ruh‖ (Yung nazariyasida mazkur termin shaxs
tushunchasiga
monand)
uch
alohida,
biroq o‘zaro ta‘sirga kiruvchi
tuzilmalardan tashkil topgan. Bular: ego, shaxsiy g‘ayrishuuriy va jamoaviy
g‘ayrishuuriy
(Jung,
1931/1969).
Ego
ong
doirasi
markazi
hisoblanadi.
U
o‘zimizning
bir
butunligimiz,
barqarorligimiz,
o‘zimizni
insonday
idrok
etishimizni
ta‘minlaydigan o‘y-fikrlar, xotiralar, kechinma va sezgilarimizni qamrab
oladigan ―psyche‖dir. Ego o‘zligimizni anglash asosidir, u tufayli
kundalik ongli faoliyatimiz natijalarini ko‘ra olamiz.
SHaxsiy g‘ayrishuuriylik qachonlardir anglangan, hozirda bosilgan
yoki unutilgan xotira va ziddiyatlardan tashkil topgan. Ularga ongda namoyon
bo‘lish uchun zaruriy yorqinlik yetmaydigan hissiy ta‘sirotlar taalluqli.
Ushbu jihatdan Yung kontseptsiyasi Freyd kontseptsiyasiga monand. Biroq Yung
shaxsiy g‘ayrishuuriylik sirasiga individuum o‘zining o‘tmish shaxsiy
tajribasi, urug‘-aymog‘i yoki nasliy tajribasidan kelib chiqqan emotsional
shiddatga
ega
o‘y-fikrlar,
tuyg‘ular
va
xotiralarni
qamrab
olgan
komplekslarga ega ekanligini alohida ta‘kidlaydi (Jung, 1921/1973).
Yung
tasavvurlariga
binoan,
oddiy
mavzular
atrofida
yig‘ilgan
mazkur
komplekslar
individuum
xulq-atvoriga
yetarlicha kuchli ta‘sir
o‘tkazishi mumkin.
Masalan, hokimiyat kompleksiga ega odam hokimiyat mavzusi bilan
to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki ramziy ma‘noda bog‘liq faoliyatga o‘zining psixik
energiyasini ko‘p sarflashi mumkin. Qachonlardir shakllangan komplekslar
inson
xulq
va
dunyoni
anglashiga
ta‘sir
ko‘rsata
boshlaydi.
SHaxsiy g‘ayrishuuriylik har birimizda o‘ziga xos, anglash imkoniyati
mavjud deb ta‘kidlar edi Yung. Pirovardda kompleksning barcha unsurlari
yoki uning o‘zi to‘la anglanilishi va individuum hayotiga kuchli ta‘sir ko‘rsatishi
48
mumkin.
Va, nihoyat, Yung jamoaviy g‘ayrishuuriylik deb nomlagan, shaxs
tuzilmasidagi tub qatlam
mavjudligi to‘g‘risidagi fikrni ilgari surgan
(Jung, 1936/1969). Jamoa ongsizligi butun odamzot xotirasining yashirin
izlarini qamrab oladi. Unda bizning umumiy emotsional o‘tmishimizning
natijasi bo‘lgan, odamzotning barchasiga umum o‘y-fikrlar, tuyg‘ular o‘z
ifodasini
topgan.
Yungning
o‘zi
ta‘kidlaganidek,
―jamoaviy
g‘ayrishuuriylikda har bir individuum miya tuzilmasida qayta jonlangan
insoniyat evolyutsiyasining barcha ma‘naviy merosi mavjud‖ (Campbell, 1971).
Demakki, jamoaviy g‘ayrishuuriylik mazmuni irsiylik sabab barcha odamzot
uchun birdir. Jamoaviylik g‘ayrishuuriylik kontseptsiyasi Yung va Freyd
o‘rtasidagi asosiy ziddiyat negizi bo‘lganligini alohida ta‘kidlash joiz.
Arxetiplar.
Yung jamoaviy g‘ayrishuuriy shiddatli kuchga ega dastlabki psixik
obrazlardan iborat ekanligi to‘g‘risidagi farazni ilgari surgan (Jung, 1968).4
Arxetiplar — odamlarni voqea va hodisalarni muayyan tarzda idrok etish, his
qilish va javob qaytarishga majbur qiladigan tug‘ma tabiatga ega g‘oyalar yoki
xotiralardir. Aslida mazkur arxetiplar bizning nazdimizdagi xotira yoki obrazlar
emas, balki ular ta‘siri ostida odamlar o‘z xulq-atvor modellarida biror ob‘ekt yoki
hodisaga nisbatan idrok, tafakkurning universal shakllarini namoyon qilishga
undovchi omillar desak to‘g‘riroq bo‘ladi. Tug‘malik konkret vaziyatlarda ham
emotsional, ham kognitiv, ham xulqiy jihatdan ma‘lum tarzda reaktsiya
ko‘rsatishga
moyillikka
xos.
Masalan,
ota-ona,
sevikli
kishi,
notanishlar
bilan
kutilmaganda
to‘qnash
kelgandagi
reaktsiya.
Yung
ta‘rifini
bergan
ko‘plab
arxetiplar
qatorida
ona,
bola,
qahramon, donishmand, Quyosh ma‘budi, makkor, Tangri va o‘lim arxetiplari
turadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
