Наманган давлат университети педагогика факультети

Эшитиш нуқсонини таснифлаш.
Эшитиш нуқсонини таснифлаш (синфлаштириш) эшитишида муаммолари бўлган болалар таълим тарбиясини тўғри ташкил қилишга хизмат қилади.
Эшитиш нуқсонини таснифлаш (синфлаштириш) икки турдан, яъни тиббий тасниф ва педагогик таснифдан иборат.
Тиббий тасниф (Л.В. Нейман бўйича).
Карлар:
I гуруҳ- Энг паст частоталарни қабул қилиш (125-250 Гц.);
II гуруҳ- 500 Гцгача частоталарни қабул қилиш;
III гуруҳ- паст ва ўрта частоталарни қабул қилиш (1000 Гцгача)
IV гуруҳ- 2000 Гцгача частоталарни қабул қилиш.
Заиф эшитувчилар:
1-даража. Эшитишни 50 Дб.гача йўқотиш. Бундай бола 1м.дан ортиқ масофадаги нутқни фарқлайди.
2-даража. Эшитишни 50-70 Дб.гача йўқотиш. Бундай бола 1м.гача масофадаги нутқни фарқ қилади.
3-даража. Эшитишни 70 Дб.дан юқори йўқотиш. Бундай бола қулоқ олдида ва қулоқ супрасига айтилган нутқни ҳам фарқлаши қийин.
Эшитишида муаммолари бўлган болалар педагогик таснифи.
Замонавий махсус таълим муассасаларининг табақалаштирилган ҳолда ташкил этилиши, шунингдек, улардаги таълим-тарбия мазмунини белгилашда асосий омил бўлиб Р.М.Боскиснинг эшитишида муаммолари бўлган болалар педагогик таснифи (1963 й.) хизмат қилади. Олим И.П.Павловнинг “Анализаторлар фаолиятининг бирлиги” ҳамда Л.С.Виготскийнинг психологик таълимотларига таяниши, шунингдек, эшитиш ва нутқни ўзаро алоқадорликда ривожланишини кенг ўрганиши натижасида эшитишида муаммолари бўлган болалар ривожланишларидаги ўзига хосликларни келтириб чиқарувчи қатор ҳолатларга асосланган педагогик таснифни ишлаб чиқди.
1. Ёш боладаги эшитиш анализатори фаолиятининг бузилиши катта ёшдагиларнинг нуқсонларидан фарқли равишда намоён бўлади. Катталарда нуқсон пайдо бўлгунга қадар нутқ, мантиқий тафаккур ва шахсий хислатлар шаклланган бўлади. Илк ёшда орттирилган нуқсон эса боланинг меъёрда ривожланишига тўсқинлик қилади.
2. Эшитишида муаммолари бўлган болаларнинг ўзига хос ривожланишларини тўғри тушуниш учун ушбу ҳолатда нутқни мустақил эгаллай олиш имкониятини, яъни эшитиш ва нутқнинг ўзаро тобелигиниинобатга олиш катта аҳамиятга эга. Бир томондан, эшитишнинг бузилиши нутқнинг меъёрида ривожланишига тўсқинлик қилса, иккинчи томондан эшитишнинг меъёрдаги фаолияти боланинг нутқий ривожланишт даражасига боғлиқ. Боланинг нутқий даражаси қанча юқори бўлса, эшитиш қолдиғидан фойдаланиш имкони шунча юқори бўлади. Тил, унинг луғат захираси ва грамматик тузумини инсон қанча яхши эгаллаган бўлса, унинг эшитишдан фойдаланиш тажрибаси шундай даражада кўп бўлади. Нутқий мулоқат тажрибасига эга бўлган болалар таниш бўлган сўз ва жумлаларни маъносига кўра тушуна олишлари сабабли мурожаат этилган нутқни яхшироқ идрок этиш имкониятига эгалар. Нутқий ривожланишлари яхшироқ бўлган болалар яхши эшитувчи сифатида таасуроот қолдиришлари мумкин. Ўз навбатида, боланинг эшитиш қолдиғи қанча яхши сақланган бўлса, унда атрофдагилар нутқига тақлид қилиши асосида мустақил равишда нутқни эгаллаб бориш имконияти шунча юқори бўлади.
3. Эшитиш қолдиғидан нутқни эгаллаш учун фойдаланиш имконияти боланинг эшитиш нуқсонини баҳолаш мезони ҳисобланади.
Шунинг учун ҳам тотал (тўлиқ) эшитиши йўқолган болалар билан эшитиши қисман бузилган болаларни чегаралашда айнан эшитиш ва нутқий ривожланиш омиллари ҳисобга олинади.
Карлик-эшитишнинг турғун йўқолиши бўлиб, унда мустақил ҳолда нутқни эгаллаш, ҳаттоки қулоққа яқин бўлган масофада бўлган нутқни аниқ идрок этиш имконияти бўлмайди. Тотал (тўлиқ) карлик жуда кам учрайди. Кўпинча карликда баланд нонутқий товушлар, қулоқ супрасига яқин масофадаги баъзи нутқий товушларни идрок этиш даражасида бўлган эшитиш қолдиқлари сақланиб қолади. Аудиометр текшируви эшитишнинг 80 дБдан юқори даражада йўқолганлигини кўрсатади.