Наманган давлат университети педагогика факультети

Оралиқ мия
Мия яримшарлари ички тарафидаги қавариқ тана ости ва гумбаз орасида ташқил топган кўриш дўнглиги ва дўнглик ости зонасида тузилмаларида оралик мия жойлашган. Кўриш дўнглигига икки тирсакли тана деб ҳам аталади. Оралик мия таркибига ички мия бўлими эпифиз ҳам киради. Оралик мия бўлаклари учинчи мия қоринчаси деворларини ташқил этади.
Кўриш дўнглиги (таламус). Ҳар бир ярим шарда кўриш дўнглиги бўлиб улар бир бири билан кулранг модда билан махкам бириккан. Бириккан жойда иккала кўриш дўнгликлари ядроларини боғлаб турувчи йўллар ўтади.
Кўриш дўнглиги уч асосий ядродан иборат олдинги ички ва ташқи. Ички ва ташқи ядролар бирлашган зона ўрта ядро яни Луис тана жойлашган. Гистло Вин нуктаи назаридан кўриш дўнглиги кўп кутули ганглиоз хужайралардан иборат. Ташқи ядро хужайраларида хлорофил хужжаялари бор. Кўриш дўнглигининг устки қисми миелин толалар қатлами билан қопланган. Кўриш дўнглиги ядролари бош мия пўстлоғИ билан икки томонлама боғланган. Пўстлок ости тузиламаларида эса ички сиртда жойлашган. Кўриш дўндлигига пастрок жойлашган бўлмалрдан ўрта ва орқа миялардан асаб йўллари тўташган.
Кўриш дўнглигининг ташқи ядросига ички метиал толалар ҳамда орқа мия толалари учламчи асаб дайдиб юрувчи асаб блокли асаб толалари келади. Кўриш дўнглиги ядролари оралик миянинг бошқа бўлмалари билан жуда кўп асаб толалари билан боғланган. Кўриш дўнглигига тирсакли тана деб юритилувчи махсус тузилма ҳам ёндашган. Ҳар бир ярим шарларда бундай таналарни ички ва ташқи тирсакли таналар деб юритилади. Тирсакли танада кулранг мода йиғилган болиб тананинг ядросини ташқил этади. Кўриш дўнглигининг орқа тарфида ва бироз пастроғида секреция безлари эпифез жойлашган бўлиб конга махсус гормнлар чикариб туради.
Дўнглик оти гипоталамус бу зона кўриш дўнглиги остига жойлашган бўлиб учинчи қоринча туби хсобланади. Бу ердаги кулранг дўнглик юпқа пластинкадан иборат бўлиб варонкага ўхшаш шаклга кирган жойида ўсимта ядро гипофиз жойлашган кулранг дўнглик орасида сўрғичсимон икки ярим доира шаклидаги тузилма жойлашган. Кулранг дўнгликнинг олд тарафида эса хиазм кўриш нервлари жойлашган. Дўнглик остида ҳам бирнеча ядролар билиниб туради.
Ички секреция безлари гипофиз уч қисмдан олд ўрта ва орқа бўлакчалардан иборат. Дўнглик остиядролари айниқса кулранг дўнглик ядролари доим гипофиз фаолиятини кувватлаб туради. Ҳамда кандни янгилаб туриш моддалар алмашинуви тана ҳароратини бир меёрда солиб туришда муҳим аҳамиятга эга.
Оралик миянинг мураккаб бўлганлиги асаб системасининг турли бўлимлари билан турли жараёнларни нормал холда ўтишига омил бўлади. Албатта бундай функсиялар бош мия ярим шарлари назоратида бўлади.