Наманган давлат университети педагогика факультети

Гольжи тўр аппарати. Гольжи аппарати кумуш нитрит билан бўялганда кўринади. Гольжи аппарати ҳужайрани ўраб оладиган майда халқачалардан иборат тўр ҳосил қилади. Гольжи аппарати ҳужайра ишлаганда йўқолиб, дам олганда пайдо бўлади, шу сабабли уни ҳужайрада бўлиб турадиган моддалар алмашинуви жараёнида иштирок этса керак, деб тахмин қилинади. Гольжи аппарати липоид ва протоеинлардан таркиб топган.
Пигментлар. Нерв ҳужайраларида асосан икки хил пигмент учрайди.

1. 
   Липофусцин
   
2. 
   Меланин
   

Липофусцин сариқ рангда. У оқсил ва липоиддан тузилган бўлиб,ҳужайраларнинг ядроси ёнида жойлашган.
Ёшларнинг нерв ҳужайраларида липофусцин миқдори камроқ бўлиб, кексайганда кў­паяди. Липофусцин одамда олти ёшдан бошлаб пайдо бўла бошлайди. Липофусцин нерв ҳужайрасининг метаболизми натижасида вужудга келган қолдиқ моддалар йиғиндиси бўлса керак деб тахмин қилинади. Айрим касалликларда эса ёшларнинг ҳужайра про­то­плазмасида ҳам липофусцин кўп учрайди.
Меланин асосан марказий нерв системасининг маълум бир кисмидаги ҳужайраларда учрайдиган қора рангли пигментдир. Бу пигмент нерв ҳужайраларида одамнинг бир ёш­лик чоғидаёқ пайдо бўла бошлайди ва киши балоғатга етганда керакли миқдорда йиғила­ди.
Нерв ҳужайраларининг протоплазмасида, юқорида айтиб ўтилганлардан ташқари, гликоген ва бошқа турли хил ферментлар ҳам учрайди.
Неврофибриллар. Нерв ҳужайрасига кумуш нитрит эритмаси шимдирилса, у қорага бўялади. Бунда ҳужайра ичидаги ингичка толалардан ҳосил бўлган тўр кўринади. Бу то­ла­чалар неврофибриллар деб аталади.
Ҳар бир неврофибрилл толаси кўндаланг йўналишдаги кетма-кет жойлашган оқ ва қора чизиқлари борлиги билан ифодаланади. Электрон микроскоп билан текшириш натижасида неврофибрилл толаси ётиқ-кўндаланг жойлашган дисклардан иборат эканлиги аниқланди. Бу неврофибриллар бир дендритдан иккинчи дендритга ҳамда ҳужайра ичидан аксон томонга йўналган бўлади.
Ҳар қандай аксоннинг ўқ цилиндри ҳужайра ичидан чиқиб келувчи неврофибрил­лардан тузилган. Неврофибриллар асосан нерв импульсларини ўтказишда иштирок этади.
Айрим нерв ҳужайралари секретор функцияни бажаради. Секрет ҳосил бўлишида протоплазмаиинг хроматин моддаси иштирок этади деб тахмин қилинади. Паравен­три­куляр ядро окситоцин деб аталувчи гормон ишлаб чиқаради. Бу гормон бачадон ва сут бе­зига таъсир этади.
Супраоптик ядро вазопрессин деган гормон ишлаб чиқаради. Бу гормон қон бо­си­ми­га ва сийдик ажралишига таъсир кўрсатади. Ҳозирги вақтда ҳужайра танасида ҳосил бў­ла­диган коллоиднинг аксон томонга қараб йўналиши ва аксон орқали турли органларга етиб боришини тасдиқловчи илмий тадқиқотлар ўтказилган. Миячанинг Пуркинье ҳужайра­ла­рида ҳам секреция бўлса керак деб тахмин қилинади.