Наманган давлат университети педагогика факультети

Тери (тана) гигиенаси
Терини парвариш қилиш, тери фаолиятини меъёрида сақлаш ва касалликлардан муҳофаза қилиш учун зарур. Баданимизни қоплаб турган тери организмимизни ташқи зарарли таъсирлар – совқотиш, қизиб кэтиш, намлик, механик ва кимёвий шикастланишлардан ҳимоя қилади, модда алмашинувида фаол иштирок этади.
Одам терлаганда тери орқали тер билан бирга организм учун кераксиз ва зарарли моддалар чиқиб кетади. Терининг ёғ безлари орқали ажраладиган ёғ эса терини юмшатиб, уни қуриб қолиш ва шикастланишдан сақлайди.
Қуёш ёғдуси таъсирида тери сатҳида D витамини синтезланади. Бу эса ўз навбатида кальций тузлари алмашинувини яхшилаб, суякларнинг тўғри ривожланишини таъминлайди.
Терининг касалланиши бутун организмга таъсир қилишини унутмаслик лозим. Шунингдек, асаб, ички безлар, юрак-қон томир ва овқат ҳазм қилиш тизимлари фаолиятининг бузилиши тери фаолиятига таъсир кўрсатмай қолмайди.
Ташқи муҳит, яъни иқлим шароитлари, овқатланиш ҳам терининг ишига катта таъсир қилади. Тери, айниқса, унинг очиқ қисмлари кун бўйи озми-кўпми чанг билан қопланади. Борди-ю, шахсий гигиена қоидаларига риоя қилинмаса, чанглар тер ва ёғ билан аралашиб, тер ва ёғ безларининг каналчаларини беркитиб қўяди, натижада тери ўзининг барча муҳим вазифаларини ўтай олмайди. Одам доимо покиза бўлиб, чиниқиб юрса, териси соғлом бўлади. Тозалик тери гигиенасининг энг муҳим шартидир. Терини ифлосланишдан сақлаш учун мунтазам равишда чўмилиш керак! Ахир Саҳрои Кабирда яшамаяпмиз, сув йўқлигини баҳона қилолмайсиз.
Терининг тозалиги фақатгина терининг мутаносиб физиологик фаолиятини таъминлаб қолмай, балки бутун организмнинг нормал ривожланиши учун шарт-шароит яратади. Шунингдек, тери, (тана) тозалигини таъминлаш юқумли тери касалликларининг олдини олишда ҳам муҳим аҳамият касб этади.
Инсон териси ташқи муҳитдаги турли хил зарарли таъсирларига дуч келадиган биринчи аъзо бўлиб, у бир қатор вазифаларни бажаради. Жумладан, у ҳар хил таъсирлардан муҳофаза қилиш, моддалар алмашинувини таъминлаш, иссиқликни идора қилиш ва нафас олиш фаолиятларида иштирок этади.
Тери организмни механик шикастланишлардан, ортиқча қуёш нуридан, зарарли моддалардан ҳимоя қилади. Агар тери соғлом ва озода бўлса, унинг юзасидаги микроблар тушиб кетади. Тери ифлосланганда унда турли хил тери касалликларини қўзғатувчи микроблар кўпайади. Бу микроблар терининг йирингли, қичима ва бошқа касалликларини келтириб чиқаради. Шунинг учун терини доим тоза тутиш мақсадида тез-тез ювиниб, чўмилиб туришга одатланиш керак. Бунга эришиш учун киши ҳафтасига камида бир маротаба иссиқ сувда чўмилиши лозим. Чўмилишнинг душ қабул қилиш, ваннада чўмилиш, ҳаммомда ва қуруқ иссиқ ҳаволи ҳаммомда чўмилиш турларидан фойдаланиш мумкин, бундан ташқари, ҳар куни юз-қўлини ювишни унунмаслик керак. Чўмилишдан кейин артинадиган сочиқлар ҳар кишига алоҳида бўлиш лозим. Ювинишда ҳар бир киши ўз терисининг хусусиятларидан, яъни терисининг қуруқ ёки ёғлилигидан келиб чиқиб, совун ва шампун турларидан фойдаланишни билиши мақсадга мувофиқ. Айрим ювиниш воситалари баъзан аллергик касалликларга сабаб бўлиши мумкин.
Овқатланишдан олдин ва ҳожатхонага боргандан кейин, синфда, уйда жисмоний ишларни бажаргандан кейин қўлни совунлаб ювишга бола уч-тўрт ёшлигидан бошлаб одатланиш керак.
Тери кўп терлаганда ҳар куни кечқурун ётишдан олдин совуқроқ сувда ювиниш фойдалидир. Шунингдек, пойпоқ ва ички кийимларни тез-тез алмаштириб туриш ҳам кўп терлашнинг олдини олувчи воситалардан бири ҳисобланади.