Наманган давлат университети Наманган муҳандислик-қурилиш институти

ИЛОВАЛАР
1-илова
Тадбиркорлик муҳитининг таснифи ва таркиби³⁶⁸

2-илова
Италияда КЎКларни қўллаб-қувватлашнинг давлат тузилмаси³⁶⁹

3-илова


Канада бўйича кичик ва ўрта бизнес ривожига таъсир этувчи иқтисодий муҳитдаги омиллар³⁷⁰

Иқтисодий муҳитга ижобий таъсир этувчи омиллар

Иқтисодий муҳитга салбий таъсир этувчи омиллар

Давлат хизматида хусусийлашти-ришнинг ўсиши; бундан ташқари йирик компанияларнинг барчаси ўз фаолиятларини ихчамлаштириб борди. Бу эса кичик бизнес учун мамлакатда янги истиқболлар мавжудлигидан далолат беради. Ҳозирги давр технологиялари анча мукаммалроқ, такомиллашган ва ишга тушириш жиҳатидан ихчам. Кичик ва ўрта корхоналарни очиш учун харажатлар катта бўлмайди. Бунинг учун жуда катта имкониятлар талаб этилмайди. Канадаликлар нафақага эрта чиқадилар, лекин ишлашни давом эттирадилар. Уларни касбга хос ишбилармонликлари хусусий пудратчи сифатида ўз бизнесининг шаклланишига олиб келади. Деярли 20 фоиз канадаликлар ҳар йили ўз бизнесини бошлашни кўзлаб борадилар. Сўнгги 20 йилда индивидуал бандликнинг ўртача йиллик ўсиши 2,8 фоизни ташкил этди. Бу зарурат натижаси эмас, балки танлов натижасидир. Чунки аксарият канадаликлар ўз бизнеслари бўлишини жуда хоҳлайдилар. Тадбиркорлик жозибадор келажакни белгиловчи омил сифатида оммага тобора сингиб борди. Натижада тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчилар кўпайиб борди. Тадбиркорликка аёллар ҳам қизиқиб борди ва бугунга келиб 75 фоиз янги корхоналар аёллар орқали ташкилланмоқда.

Канадалик тадбиркорлар ўртасида ўтказилган сўровнома натижасига кўра айтганда, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ривожланиши ва юксалишида жиддий бўлган тўсиқ, бу — давлатнинг ўзидир. Чунки, 80% респондентлар солиқларнинг оғирлиги-ни, давлат ёки қонун чиқарувчи ҳокимият билан ўзаро алоқалардаги тўсиқларни, давлат божларининг (WCB, EI) катталигини қайд этишган. Малакали ишчи кучининг етишмаслиги (44 фоиз респондентлар ўз жавобларида қайд этишган). Молиявий имкониятларнинг етарли эмаслиги (30 фоиз респондентлар ўз жавобларида қайд этишган). Кичик ва ўрта корхоналарнинг ривожланиш тарихига назар ташланса, унда муваффақиятга эришиш кафолатланмаган. Шунинг учун ҳам аксарият кичик бизнес корхоналари биринчи уч йиллик ичида ўз фаолиятларини тўхтатадилар. Бундай камчиликлар тажрибанинг йўқлиги ва ишнинг кўзини яхши билмасликдан келиб чиқади. Янги корхонани яратиш ва ташкил этишда сифат ва меҳнатнинг баҳоланиши кучли ўзгарувчандир. Масалан, ёлланган ишчилар корхона эгасидан кўра кўпроқ ишлаб (ўртача 20 фоизга) кам маош оладилар. Хоҳ аёл, хоҳ эркак бошқарувчилар яхшигина маошга эга бўлиш билан бирга, иқтисодий жиҳатдан келажагини белгилаш имконига эга. Бошқалар эса, яъни, кичик бизнесда ёлланганлар кам иш ҳақига эга бўлиш билан бирга, келажаги кафолатланмаган.

4-илова