Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

A uglevodorodlarlar nomenklaturasi (asiklik, siklik, terpen) va B (asosiy geterosiklik sistemalar) nomenklaturasidan tashkil topgan.

IUPAC – 1965 QOIDASI

C. H, O, N, Gal, S, Se, Te, va C tutgan xarakteristik guruhli organik birikmalar nomenklaturasidan tashkil stopgan.

IUPAC qoidalari Jeneva nomenklaturasi prinsiplari va belgilashlariga asoslangan, lekin prinsiplarni qo’llashda L’ej nomenklaturasi qoidalarini tartiblashtirilgan va rivojlantirilgan.

Asiklik birikma asosida albatta eng uzun uglerod anjirlar tanlanadi, shu bilan birgalikda normal va tarmoqlangan yon zanjir nomenklaturasi yaxshilab ishlab chiqilgan. Radikallarning kattalik tartibi o’rnatilgan, nomlashdagi tartibi va asosiy zanjir yoki sikldagi atomlarni nomerlashda uglevodorodlar hosilalari nomenklaturasida harakteristik guruhlar to’g’risida tushuncha kiritilgan, bu termin bilan xamma uglerodmas o’rinbosarlar birlashtirilgan.

Xarakatchan guruhlar kattalik tartibi o’rnatilgan, ularni nomlashda ham, modda asosida ham, atomlar nomeri tartibini aniqlash yotadi.

Har bir xarakatchan guruh uchun 2 usulda - prefiks va suffiks bilan nomlash belgilangan. Nomlashda faqat karrali bog’lar va bitta xarakatchan guruh suffiksida bo’ladi, qolganlari prefiks bilan belgilanadi. Raqamlarni qo’yishda rasmiy tartib yo’q, lekin amalda raqamlar prefiksdan oldin qo’yiladi, suffikslarniki esa karrali bog’ga tegishligi asosiy zanjirdan oldin qo’yiladi, agar bir nechta suffikslar bo’lsa birinchisiga tegishli raqam asosdan oldin qo’yiladi, qolganlari esa tegishli suffiksdan oldin qo’yiladi. Misol: