Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

TAYANCH IBORALAR: birikma, molekula, atom, o’zarotasir, induksion, kuchi, ishorasi, mezomer, tasir.

NAZORAT SAVOLLARI:

Organik birikmalar molekulasidagi atomlarning o’zaro tasiri nima?

Induksion tasir va uning ishorasi nima?

Induksion tasirning o’ziga xos xususiyatlari nima?

Induksion tasirning kuchi va ishorasini aniqlash usullari nima?

Mezomer tasir va uning o’ziga xos xususiyatlari nima?

Mezomer tasirning turlari va ishorasi.
Ushbu mavzu bo’yicha ro’yxatdagi 1, 3 va 5 adabiyotlar tavsiya etiladi.
MEZOMER TASIR VA UNING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI

Reja: Mеzomеr ta'sirning turlari va ishorasi. Organik birikma molеkulasining fazoviy tuzilishi va mеzomеriya. Ion va radikallardagi mеzomеriya. Mеzomеr strukturalar. Mеzomеriya va rеaksiya markazining ko’chishi. Aromatiklik. Xyukkеl qoidasi.
Mezomer samara

Ta`sirlangan - sistemalarda urinbosarlar ta`siri ostida elektron zichlikning siljishi tufayli vujudga keladigan elektron samara mezomer samaradeyiladi. Agar o`rinbosar o`z tarkibida bo`linmagan elektron juftini tutsa, ya`ni ta`sirlangan sistemada elektron zichlikni oshirsa u musbat mezomer samara (+M) ko`rsatadi. Bunday o`rinbosarlar elektronodonor o`rinbosarlar xisoblanadi va ular qatoriga OH, Hal, OR, NH₂ guruxlari kiradi.

Agar o`rinbosar sistemada elektron zichlikni kamaytirsa, u elektronoaktseptor o`rinbosar xisoblanadi. Bunday o`rinbosar o`z tarkibida to`yinmagan guruxlar yoki to`liq musbat zaryad tutadi: NO₂, -COH, -COOH, -SO₃H va b. Bu guruxlar manfiy mezomer samara (-M) beradi. Mezomer samara qo`sh bog’dan yoki qo`sh bog’ga qaratilib egilgan strelka bilan ko`rsatiladi. elektron samaralar molekulada manfiy yoki musbat zaryadlar qanday taqsimlanganligini va bu molekulaning kimyoviy xossalarini oldindan aytib berishga imkoniyat beradi.