Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Molekulalararo kuchlar

Molekulalar elektroneytral yoki tuyingan bo`lsada ularning bir-biriga yakinlashtirilganda molekulalar orasida tortishish kuchlari vu-judga keladi. Molekulalar orasida bunday kuchlarni molekulalararo yoki Van-der-Vaal’s kuchlar deyiladi .

Molekullararo-Van-der-Vaal’s kuchlari uch xil:orientatsion, in-duktsion va dispersion kuchlar kurinishida bo`ladi

1.Orientatsion kuchlar fakat qutbli molekulalar orasida yuzaga chikadi.Qutbli molekulalar uzaro yakinlashtirilganda ularning bir xil ishorali qutblari bir-biridan kochadi, karama-karshi ishoralilari esa bir-biriga tortiladi. Natijada qutbli molekulalar fazoda ma`lum tartibda joylashadi, orientatsiyalanadi. Orientatsion effekt katta dipol’ momentga ega bo`lgan molekulalarda (NN₃, N₂O va xokazolarda ) kuchli namoyon bo`lib, dipol’ momenti kichik moddalarda kuchsiz bo`ladi.

2.Induktsion kuchlar qutbli va qutbsiz molekulalar uzaro yakin-lashganda xosil bo`ladi, chunki qutbli molekulalarga qutbsiz molekula yakinlashganda qutbsiz molekula qutblanadi; uning qutbli molekulaga yakin kismida karama-karshi, uzok kismida bir xil ishorali zaryadlar xosil bo`ladi. Natijada qutbsiz molekula induktsion dipolga ayla-nadi. Ular orasida uzaro tortishish ruyobga chikadi.