Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Bog’larning qutbliligi. Qutbli bog’ deb undagi musbat zaryadlarning markazi manfiy zaryadlarning markaziga to`g’ri kelmaydigan bog’ga aytiladi. Masalan, N – N, CH<sub>3</sub> – CH<sub>3</sub>, Cl – Cl kabi bog’lar qutbsiz, H – Cl, CH<sub>3</sub> – F, CH<sub>3</sub> – NO<sub>2</sub> bog’lar esa qutblidir. Bog’ning qutbliligi miqdoriy jihatdan dipol’ momenti () bilan xarakterlanadi va q l e bilan ifodalanadi. Bunda l-musbat va manfiy zaryadlar markazlari orasidagi masofa (sm), e- elementar zaryad. Dipol’ momenti Debay (D) larda o`lchanadi. 1D q 1sm10^-18 elektrostatik birlik. Agar molekula ikki atomdan iborat bo`lsa molekulaning dirol’ moment ibog’ning dipol’ momentiga teng bo`ladi. Molekula uchta atomdan iborat bo`lsa bog’ning dipol’ momenti quyidagi formula bilan ifodalanadi:

bunda, ’ – bog’ning dirol’ momenti;  - moddaning dipol’ momenti;  - valent burchak

Murakkab birikmalar dipol’ momentilari barcha bog’lar dipol’ momentlariga mos keluvchi vektorlarni qo`shish bilan Aniqlanishi mumkin. Bog’ning qutbliligi bog’dagi atomning elektromanfiyligi ortishi bilan ortib boradi