Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Turli usullar bilan xosil bo`lgan radikallar:

1. 
   Rekombinatsiyalanish:
   

2. 
   Disproportsiyalanish:
   

3. 
   Boshqa radikalga aylanish:
   

4. 
   qo`sh bog’ga birikish:
   

5. 
   Almashinish:
   

reaktsiyalariga kirishi mumkin.

Tarmoqlangan zanjir tutgan radikallar eng barqarordir, chunki ulardagi juftlashmagan elektron boshqa atom va guruxlarning induktsion xamda fazoviy effektlari ta`sirida delokallashgan.



Radikallarning qarorligi quyidagi tartibda ortib boradi.



radikalning qarorligi uni juftlashmagan elektronini molekulaning qolgan qismi bilan qanchalik ta`sirida ekanligiga bog’liq.

Allil va benzil radikallari oson xosil bo`ladi va turli reaktsiyalarga yaxshi kirishadi. Ular oddiy erkin alqil radikallarga qaraganda xam qarorli, ular uzoqroq vaqt davomida mavjud.

Trifenilmetil – radikal allil va benzil-radikallarga nisbatan xam barqarordir. Agar juftlanmagan elektron tutgan uglerod atomida benzol xalqasini soni qancha ko`p bo`lsa radikal shuncha barqarordir. Trifenil metilradikalning juftlashmagan elektroni uchta benzol xalqasining –elektronlari bilan tasirlanishi xisobiga delokallashgan.



Umuman erkin radikallar qancha ko`p barqaror bo`lsa, ular shuncha osonroq xosil bo`ladi. Ammo radikalning barqarorligi oshgan sari, uning reaktsion qobiliyati pasayadi. Ko`pincha, o`rin bosarlarning mezomer effekti ta`sirida radikallarning barqarorligi oshadi.