Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti

Қосимов Б.
Излай-излай топганим. –Т.: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат, 1983, 59-бет; 
Эркинов 
А.
// Ўзбекистон тарихи, 2004, 3-сон, 76-бет. 
59
Мадаминов А., Турдалиев А.
“Баччағар” кимга бағишланган. /ЎзАС, 1992, 3-сон. 
60
Каримов Ғ.
Муқимий. Асарлар тўплами. –Т.: Ўздавнашр, II том. 1960, 184 -бет 

---

54 
Tarix haqiqatiga bu tarzda teskari ma’no yuklash to’g’ri emasligi xususida 
professor SH. Yusupov qimmatli fikrlar bildiradi: “...Tadqiqotchining qo’liga 
tushgan, saqlanish joyi aniq bo’lgan bunday fakt va hujjatlarning o’zi tarix bo’la 
olmaydi. Ular tarix haqiqatini aniqlashda tadqiqotchi qo’lida xom ashyoginadir, 
xolos. Xalqimiz o’tmishining mustamlaka istibdodi bo’g’ib tashlagan o’ta 
murakkab bir davrida yuzaga kelgan bunday fakt va hujjatlar zamirida nimalar 
turganini, ular qanday hayotiy zarurat tufayli paydo bo’lib qolganini ...tadqiqotchi 
Alloh ato etgan aql-farosatni ishga solib idrok etmog’i darkor. Aks holda aslida 
xalqimiz iftixori bo’lgan, biroq mash’um mustamlaka istibdodi sharoitida faoliyat 
ko’rsatgan va boshida qasos qilichi yalang’och turganida ham el-yurt tinchligi va 
istiqbolini o’ylagan, nochor qolgan chog’larida mustabidlar bilan murosa-madora 
yo’lini tutishga majbur bo’lgan, shundan keyin imkon tug’ilishi bilanoq o’zining 
asl qiyofasini ko’rsata olgan tabarruk zotlarni tarix oldida, kelajak oldida 
yomonotliq qilib ko’rsatib, gunohi azimga qolish hech gap emas.”
61
. 
Muqimiyning mazkur hajviyalariga ham ana shu mezon asosida yondashish 
zarur. Keyingi izlanishlar shuni tasdiqlaydiki, “bachchag’ar” radifli hajviy she’r 
Dukchi eshonga emas, Muqimiy yashagan “Hazrat” madrasasining mutavallisi 
Muhammad Musoboy sha’niga bag’ishlangan. 
Muqimiyning “Qurbaqalar” radifli hajviy asariga kelsak, sho’rolar 
mafkurasining kuchli tazyiqi sabab mazkur she’r tahrirga uchragani kuzatiladi. 
Hajviyaning 5-, 7- baytlari shoir asarlari to’plami nashrining barchasida quyidagi 
variantda uchraydi: 
Xoh noxoh Mingtepa o’ylab qilursiz zikri jahr, 
Hovz davrinda hama mastu piyon qurbaqalar.
Ilgari erkan Oyim qishloq, Muqimiy, emdi hayf, 
Bachchag’ar oq do’ppilik qorin yo’g’on qurbaqalar. 
Muqimiyning 1325-raqamli o’z qo’lyozma bayozida (121
a
-sahifa) asliyat 
matni: